| 19704 |
deksel |
dekkel:
dɛksəl (Q121a Chèvremont),
dɛkəl (Q121a Chèvremont)
|
deksel
III-2-1
|
| 27750 |
dekterrein |
dekterrein:
dɛktręjn (Q121a Chevremont
[(Julia)]
[Maurits])
|
Het pakket van lagen dat bestaat uit in het algemeen niet verharde grondsoorten zoals grind, klei en zand en dat zich bevindt tussen de aardoppervlakte en het carboongesteente. [N 95, 168; monogr.]
II-5
|
| 24476 |
dennenappel |
weermannetje:
waarvan de schubben bij droog weer open gaan
weer’mensje (Q121a Chèvremont)
|
sparappel
III-4-3
|
| 27577 |
deputaatkolen |
kolengeld:
koalǝjɛ.lt (Q121a Chevremont
[(Julia)]
[Domaniale])
|
Het in natura uitgekeerde deel van de bezoldiging van een mijnwerker. Volgens verschillende invullers uit Q 121 bestondende "deputaatkolen" of "arbeiterkolen" meestal uit schachtkool, wat inhield dat het grote brokken kool waren gemengd met gruis en/of stof. De brokken werden stukgeslagen, gezeefd en gesorteerd en van het gruis werd "gedeks" gemaakt, een mengsel van gruis en leem ter afdekking van kachel of fornuis voor de nacht. De "beambtekolen" daarentegen waren meestal antraciet, in diverse dikten gezeefd, zonder gruis. De respondent uit Q 21 merkt over dedeputaatkolen verder nog op dat de toegekende hoeveelheid varieerde al naar gelang iemand kostwinnaar, medekostwinnaar of alleenstaande was. Wat betreft het woordtype "kolenbon", dit was in feite de bon waarmee de mijnwerker een bepaalde hoeveelheid deputaatkolen in ontvangst kon nemen. Toch is dit woordtype in dit lemma opgenomen omdat uit de opmerkingen van verschillende zegslieden (Q 21, Q 121, Q 121b) blijkt dat de term ook voor de toegekende hoeveelheid kolen zelf werd gebruikt. Zo merkt de invuller uit Q 21 voor de mijn Maurits op dat de mijnwerkers daar onder elkaar nooit over "deputaatkolen", maar altijd over de "kolenbon" spraken en de zegsman uit Q 121b schrijft dat, omdat de verstrekking op de mijn Willem-Sophia plaats vond in de vorm van bonnen, het in natura uitgekeerde gedeelte van het loon de kolenbon(nen) werd genoemd. [N 95A, 5; monogr.]
II-5
|
| 20597 |
desemen |
desemen:
de’seme (Q121a Chèvremont)
|
zuurdeeg in iets doen
III-2-3
|
| 19167 |
deugniet |
aas:
verkl. öas-je
oas (Q121a Chèvremont),
Zoeë aas van inne jong Verklw. öas-je
aas (Q121a Chèvremont),
batraaf:
bat’raaf (Q121a Chèvremont),
domgraaf:
doeëmjroaf (Q121a Chèvremont),
gauner (du.):
jau’ner (Q121a Chèvremont),
strop:
Verklw. sjtröpje
sjtrop (Q121a Chèvremont)
|
bengel, deugniet || deugniet || kreng, deugniet || rakker, vlegel || schurk
III-1-4
|
| 18291 |
deuk in een hoed |
kloof:
kleub (Q121a Chèvremont)
|
deuk in een hoed [dömpel] [N 25 (1964)]
III-1-3
|
| 19792 |
deurklopper |
klopper:
kløͅpər (Q121a Chèvremont)
|
deurklopper
III-2-1
|
| 19372 |
deurknop, deurklink |
klink:
kleŋk (Q121a Chèvremont)
|
klink
III-2-1
|
| 30357 |
deurkruk, deurklink |
klink:
kleŋk (Q121a Chevremont)
|
Handvat met ijzeren pin dat door de deurstijl in het slot wordt gestoken en dient om de dagschoot van het slot terug te kunnen trekken. Zie ook het lemma 'Dagschoot'. In Q 95 werd het woord 'klink' zowel gebruikt voor de ring of kruk aan de buitenkant van een deur waarmee men het sluitijzer kon oplichten, als voor het sluitijzer aan de binnenkant van de deur. [N 54, 100; N 79, 8; monogr.; Vld.]
II-9
|