| 24333 |
karper |
karp:
ook in ZND 27, 070
kerp (Q071p Diepenbeek)
|
karper [ZND 01 (1922)]
III-4-2
|
| 32224 |
karspoor |
karspoor:
k ̇ɛ̄rspōǝ.r (Q071p Diepenbeek)
|
Bij een onverharde weg, de twee evenwijdig lopende uithollingen in het wegdek, veroorzaakt door de wielen van de kar. [JG, 1a; monogr.]
II-12
|
| 34621 |
karsteun |
achterste stek:
ęs˱dǝ stɛk (Q071p Diepenbeek),
dam:
dam (Q071p Diepenbeek),
(mv)
damǝ (Q071p Diepenbeek),
hak:
hak (Q071p Diepenbeek),
(mv)
hakǝ (Q071p Diepenbeek),
karstek:
kɛ̄rstɛk (Q071p Diepenbeek),
(mv)
kɛrstɛkǝr (Q071p Diepenbeek),
stek:
(mv)
stɛkǝ (Q071p Diepenbeek)
|
Steun die onder de kar geplaatst wordt bij het laden en lossen. Er zijn drie types karsteunen, die over het algemeen dezelfde benamingen hebben: een zware, T-vormige steun die de voorkant van de kar ondersteunt en die bij het rijden onder de schoot wordt opgehangen, een lichtere steun die voorkomt dat de kar bij het laden en lossen naar achter omkipt en die bij het rijden achter onder de kar hangt en een stok van ongeveer een meter die de berrie steunt en die bij het rijden onder de berrie hangt. De woordtypes houweel en hak zijn voorbeelden van betekenisverschuiving: toen de wegen nog niet geasfalteerd waren en bijgevolg soms slecht berijdbaar waren, had de boer een hak bij zich waarmee hij de wielen vrij kon maken als de kar of wagen vastgereden was. Deze hak werd ook gebruikt als steun voor de berries. Later, toen de wegen beter werden, was deze hak niet meer nodig en werd de steun, die in de plaats van de eigenlijke hak kwam, soms ook "hak" of "houweel" genoemd. Het eerste deel van het lemma is samengesteld uit benamingen die voor de drie types karsteun gelden. De meervoudsvormen zijn wel steeds benamingen voor de berriestutten (de derde bovenvermelde soort). De woordtypes waarbij door een toegevoegd adjectief of het eerste lid van de samenstelling duidelijk wordt om welke karsteun het gaat, staan onder A. Zware karsteun, B. Lichte karsteun en C. Berriestut. [N 17, 40 + 77 + 78 + 79 + 99; N G, 62a + 63a-b; JG 1a; JG 1b; JG 1d; JG 2b; JG 2c; R 14, 23e; monogr.]
I-13
|
| 32232 |
karsteunhaak |
damhaak:
damhǭk (Q071p Diepenbeek)
|
De metalen haak aan de achterkant van de berries, waaraan de karsteun wordt gehangen, wanneer het paard voor de kar is gespannen. [JG, 1a]
II-12
|
| 21221 |
karweien |
corvee (<fr.) doen:
korve[i} doen (Q071p Diepenbeek),
straatgeld betalen:
strō[i}tgeld betōͅ[i}len (Q071p Diepenbeek),
voor de armen werken:
vør dən ärmə weͅrk[ə}n (Q071p Diepenbeek)
|
onbetaalde arbeid verrichten aan openbare wegen [ZND 36 (1941)]
III-3-1
|
| 31572 |
karwip |
krik:
krek (Q071p Diepenbeek)
|
Werktuig dat door smeden wordt gebruikt om karren op te lichten, bijvoorbeeld wanneer er onderdelen van een wiel zoals een naafbus of wielband vervangen moeten worden. Het bestaat uit een getande stang die door middel van een hefboom omhoog en omlaag kan worden bewogen. Mogelijk kunnen met de termen in dit lemma ook andere soorten heftoestellen worden bedoeld. Zie ook afb. 208. [N 17, 81; N 33, 283; monogr.]
II-11
|
| 28440 |
kastdeksel |
deksel:
dęksǝl (Q071p Diepenbeek)
|
Een dekplank of dak op de kast die de bovenste kamer moet afdekken. Een dergelijk dak beschut bijen, broed en voorraad voor regen en wind. De plank heeft de oppervlakte van de broedkamer. Ze moet bijenruimte boven de ramen laten. Een combinatie van dekplank en bijenuitlaat is mogelijk maar dan moet het gat voor de uitlaat niet in het midden maar zo dicht mogelijk bij een der ramen zitten. [N 63, 10j; N 63, 10k; Ge 37, 25]
II-6
|
| 22311 |
katapult |
schieter:
Syn. trèkslinger.
sjieter (Q071p Diepenbeek),
schietertje:
Syn. trèkslinger.
sjieterke (Q071p Diepenbeek),
trekslinger:
trɛksli:ŋər (Q071p Diepenbeek),
trɛksliŋər (Q071p Diepenbeek),
Syn. sjieter.
trèkslénger (Q071p Diepenbeek)
|
Hoe noemt men het speeltuig, bestaande uit een gevorkt takje, aan de uiteinden waarvan een elastiekje is vastgemaakt en waarmee jongens steentjes wegschieten? [Lk 01 (1953)] || Katapult.
III-3-2
|
| 23345 |
kathedraal |
kathedraal:
kattedroal (Q071p Diepenbeek)
|
Een kathedraal. [N 96A (1989)]
III-3-3
|
| 23213 |
katholiek |
kalot (<fr.):
eͅĭn kəlot (Q071p Diepenbeek),
kaloͅt (Q071p Diepenbeek),
kaloͅtter (Q071p Diepenbeek),
katholiek (<fr.):
eͅnə katəlīk (Q071p Diepenbeek),
ne katholiek (Q071p Diepenbeek)
|
Een katholiek: bestaat er een scheldnaam (vooral in verkiezingstijd gebezigd)? [ZND 27 (1938)]
III-3-3
|