| 28005 |
baas |
baas:
bǭs (Q071p Diepenbeek)
|
In Q 121 noemde men een baas die het werk schatte in plaats van het te berekenen een 'knopper' ('knypǝr'). [N 67, 99c]
II-9
|
| 20551 |
babbelaar |
kebabbel:
kebabbel (Q071p Diepenbeek)
|
suikerbol (snoep)
III-2-3
|
| 20278 |
baby, zuigeling |
kindje:
kīēn(t)jə (Q071p Diepenbeek),
kĭĕntsjə (Q071p Diepenbeek),
klein kindje:
klééjn kĭĕntsjə (Q071p Diepenbeek),
kwag:
cf. WLD (en WBD) dl. II, afl. 4.1. lemma "vogeltje dat nog niet kan vliegen"type "kwag
kwag (Q071p Diepenbeek),
poppetje:
póppəkə (Q071p Diepenbeek)
|
Hoe spreekt men in uw dialect over een kindje beneden een jaar [ZND 49 (1958)] || kind (pasgeboren)
III-2-2
|
| 21185 |
baggermolen |
zuiger:
zuigər (Q071p Diepenbeek)
|
een baggermolen die zand opzuigt en door een buis ver weg perst (opper, zandzuiger, zuiger) [N 90 (1982)]
III-3-1
|
| 34585 |
bak |
bak:
ba.k (Q071p Diepenbeek),
slagbak:
slǭ.x˱bak (Q071p Diepenbeek)
|
Het gedeelte van de kar, wagen of kruiwagen waarin de lading vervoerd wordt. De bak bestaat uit zijwand, voorwand, achterwand en bodem (zie die lemmata). Er kunnen zo nodig verhoogsels op gezet worden. Het woordtype brak betekende oorspronkelijk "zijwand" en werd als zodanig dikwijls in het meervoud gebruikt. De betekenis van de enkelvoudsvorm ontwikkelde zich metonymisch naar "bak in zijn geheel". De betekenis "draagbalk van de bak" (zie het lemma draagbalken), verwant met "zijwand", komt nog vaak voor, vooral in Nederlands Limburg. De woordtypen slagbak, kipbak, slagkarbak, aardkarbak en clitchètbak duiden een bak aan die kan kippen. [N 17, 22; N 18, 99; N G,, 57; JG 1a; JG 1b; JG 1d; JG 2b; monogr]
I-13
|
| 34257 |
bak om boter in te kneden |
kuip:
kǫp (Q071p Diepenbeek)
|
Kneedbak die schuin werd geplaatst om de melk uit de geknede boter te laten vloeien. Zie voor de fonetische documentatie van (boter) en (botter) het lemma ''boter'' (12.14) in deze aflevering. [N 12, 51, 59 en 61; JG 1a, 1b; A 7, 22; Ge 22, 15, 72 en 73; L 27, 67 en 68; monogr.; N 5A (I]
I-11
|
| 33417 |
bakhuis |
bakhuis:
bākǝs (Q071p Diepenbeek)
|
Het bakhuis is een vertrek of, vaak alleenstaand, gebouw waar de bakoven zich bevond. Daarin bakte men vroeger brood en in veel gevallen kookte men daar ook het veevoer. Zie afbeelding 13. [N 5A, 79a; N 5, 109; L 1, a-m; L 12, 8; OB 2, 1; monogr.; add. uit S 50; Gwn 4, 2]
I-6
|
| 20585 |
bakken |
bakken:
bakke (Q071p Diepenbeek),
bákkə (Q071p Diepenbeek)
|
bakken [RND], [ZND 01 (1922)]
III-2-3
|
| 25512 |
bakkershout |
brandhout:
bjānhōt (Q071p Diepenbeek),
dikhout:
dek hōt (Q071p Diepenbeek),
dyk hōǝt (Q071p Diepenbeek),
meterhout:
mējtǝrhōt (Q071p Diepenbeek),
mutsem:
mjotsem (Q071p Diepenbeek),
mjętsǝm (Q071p Diepenbeek),
mutterhout:
mętǝrhowt (Q071p Diepenbeek)
|
Het hout waarmee de oven gestookt wordt. Op grond van de vraagstelling valt dit lemma uiteen in een aantal woordtypen dat "takkenbos" betekent en een aantal dat "hout", "delen van hout" of "een bepaalde houtsoort" aanduidt. Een paar woordtypen geven een bepaalde hoeveelheid van het hout of een maat ervan aan. Uit de toelichtingen van sommige informanten kan men opmaken dat palen, gelachterhout of maathout door de bakker werd gebruikt. Uiteraard stookte deze ook takkenbossen. De ene houtsoort was meer geschikt voor het branden dan de andere. Eikehout gaf meer hitte dan dennehout maar dit laatste brandde het gemakkelijkst en gaf volgens de één (L 371) smakelijker brood, terwijl de ander (L 315) beweert dat het sap van eikehout de beste reuk aan het brood gaf. In het algemeen werd alle hout gestookt. [N 29, 7; A 32, 20; OB 2, 9; L 22, 16a; L 22, 33e; monogr.; Gwn 9, 5; R 14, 23c; S 32 add.; L 20, 5; N 18, 28 add.]
II-1
|
| 29842 |
bakkruiwagen |
mestkruiwagel:
męi̯skrø̜̄ wǭgǝl (Q071p Diepenbeek),
mouwenkruiwel:
mōu̯ǝkrø̜i̯wǝl (Q071p Diepenbeek),
mouwkruiwagel:
mǫu̯krø̜̄wǭgǝl (Q071p Diepenbeek)
|
Kruiwagen met een vaste bak: twee vaste zijplanken, een hoofdbord en soms een vast achterschot. De bakkruiwagen is de eigenlijke opvolger van de scheienkruiwagen. Door de vervanging van de potstal door de stal op steen moest de mest veel vaker verwijderd worden (tot twee keer per dag tegenover twee keer per jaar). De scheienkruiwagen was hiervoor niet zo geschikt, omdat de mest tussen de scheien op de grond viel. Daarom zijn de boeren overgeschakeld op een kruiwagentype, dat oorspronkelijk alleen maar in de bouw gebruikt werd. Het gebied waarin dit kruiwagentype voorkomt overlapt bijgevolg volledig met dat van de scheienkruiwagen. Zie ook wld II, 8 onder het lemma bakkruiwagen. [N 18, 97c + add; N G, 51 + 52c; JG 1b; L 1a-m; L 1u, 139; L 16, 19a-b; A 14, 14a; A 42, b-e-f; monogr.]
I-13
|