| 28401 |
werkbij |
werk[bij]:
wę.rǝq[bij] (Q071p Diepenbeek),
wɛrk[bij] (Q071p Diepenbeek)
|
Vrouwelijke bij. De werkbij is aanzienlijk kleiner dan de koningin. De werkbijen of werksters verrichten alle in de bijenwoning voorkomende taken zoals het broed warm houden en voeren, de koningin te eten geven en van cel tot cel leiden, raten bouwen, gebruikte cellen oppoetsen, water, stuifmeel, kleverige propolis en zoete nectar aanslepen, de voorraden opbergen en verzegelen, reten stoppen, de poort bewaken en de woning verdedigen, ventileren en schoonhouden. Op grond van die verschillende functies wordt de werkbij ook wel haalbij, voederbij, bouwbij en broedbij genoemd. In de zomer is een werkster na ongeveer zes weken versleten, in de winter, als er geen buitenwerk te doen valt, leeft ze ongeveer vijf à zes maanden. Men kent dus kortlevende zomerbijen en langlevende winterbijen. Voor het woorddeel (-bij) leest men de woordtypen bij/bie en bien. In welke plaatsen deze woordtypen respectievelijk voorkomen, ziet men in het lemma Bij. Voor de fonetische documentatie ervan wordt ook verwezen naar het lemma Bij. [N 63, 12b; S 3, L 1a-m; JG 1a; N 63, 62]
II-6
|
| 28484 |
werkbijenbroed |
werksterbroed:
wɛrkstǝrbruǝ.t (Q071p Diepenbeek)
|
Het broed in de kleinste cellen, waaruit de werkbijen ontstaan. [N 63, 24a; N 63, 20a]
II-6
|
| 21486 |
werkdag |
werkdag:
wēͅrdoͅxsə klēr (Q071p Diepenbeek)
|
door-de-weekse kleren [t s werkendagse dinge, werkdinge] [N 23 (1964)]
III-3-1
|
| 19132 |
werken |
werken:
do worren drei man dɛə ɛn de boͅs moͅste wɛrken (Q071p Diepenbeek),
hɛd žēə toͅt noe motte wɛrken (Q071p Diepenbeek),
wɛrəkə (Q071p Diepenbeek)
|
Er waren drie mannen die in het bos moesten werken [ZND 46 (1946)] || Hebt gij tot nu moeten werken ? [ZND 46 (1946)] || werken [RND]
III-3-1
|
| 33336 |
werken op de boerderij |
huiswerk doen:
hōǝswɛ.rǝk dun (Q071p Diepenbeek)
|
Ook te verstaan als het doen van huishoudelijk werk in het boerenbedrijf. De belangrijkste termen in taalgeografische zin zijn ongetwijfeld schommelen en keuteren; deze zijn dan ook in kaart gebracht; vergelijk nog de behandeling van schommelen in Goossens 1963b. De op Nederlandse bodem ontstane afleiding labeuren van het Franse leenwoord labeur is in de semasiologische kaart 5 ondergebracht. Verreweg het grootste deel van de andere opgaven zijn expressief geladen uitdrukkingen met velerlei connotaties voor "hard werken, zich afsloven" in het algemeen. [JG 1b; L 8, 149, S 47; monogr. add. uit N 5A, 95a; L 37, 11c]
I-6
|
| 29932 |
werkjasje |
kieltje:
kɛlkǝ (Q071p Diepenbeek)
|
De kiel die men in L 321 kende, reikte tot even over de heupen, was hoog gesloten en had een klein, staand boordje en twee opgestikte zakken. Het jasje was vervaardigd van lichtbruine 'pilo' ('pi`lo'), een stof die volgens de zegsman gauw vaal werd. [N 30, 5b; monogr.]
II-9
|
| 18574 |
werkkleren |
werkkleren:
werkkleer (Q071p Diepenbeek)
|
Werkkleren. De kleren die men draagt als men klusjes doet. [N 114 (2002)]
III-1-3
|
| 18915 |
werklustig |
ijvertig:
ivərtəx (Q071p Diepenbeek)
|
hoe drukt ge uit in uw dialect: hij is moedig aan het werk, hij is niet bang voor zijn moeite. [ZND 39 (1942)]
III-1-4
|
| 18305 |
werkschoen |
akkerschoen:
akkersjoen (Q071p Diepenbeek)
|
ploegschoenen [bow-, werkschoon] [N 24 (1964)]
III-1-3
|
| 25445 |
werveluitsteeksels losmaken |
bet de hamel derophouwen:
bɛ dǝ hǭmǝl trop howǝn (Q071p Diepenbeek),
rug loskloppen:
rug loskloppen (Q071p Diepenbeek)
|
De werveluitsteeksels losmaken om de ribben dikker te laten lijken. [N 28, 92]
II-1
|