| 29635 |
paard |
paard:
pē̜.rt (Q003p Genk)
|
[JG 1a, 1b; A 3, 4; A 11, 4; L 4, 4; L 5, 27c; L 22, 21; L 23, 1b; Gwn 5, 9a; R -s-; S 27; S 49; RND 60, 74; Wi 6, 17; monogr.; add. uit N 18]
I-9
|
| 33819 |
paard dat met rukken trekt |
slecht haamvast:
slɛxt hǭmvast (Q003p Genk)
|
[N 8, 62r]
I-9
|
| 33833 |
paard met een scheve heup |
(een) manke:
ma.ŋkǝ (Q003p Genk),
één hoop (hebben):
ēn hūǝ.p (Q003p Genk)
|
Een paard van ongelijke heuphoogte. Dit gebrek komt meer bij koeien dan bij paarden voor. Zie afbeelding 6. [N 8, 94a]
I-9
|
| 33885 |
paard met maandelijkse diarree |
maanschijter:
mōnšęi̯.tǝr (Q003p Genk)
|
[N 8, 94d en 94e]
I-9
|
| 24859 |
paardebloem |
paardebloem:
paardebloem (Q003p Genk),
-
paarde(n)bloem (Q003p Genk),
paardsbloem:
pēͅrdsblum (Q003p Genk),
pē̜rtsblum (Q003p Genk),
pisbloem:
pisbloem (Q003p Genk),
paardebloem. Vroeger pisafdrijvend middel (...)
pisbloem (Q003p Genk),
pissebed:
paardebloem. Vroeger pisafdrijvend middel (...)
pissebed (Q003p Genk)
|
paardebloem [ZND 05 (1924)] || Taraxacum officinale Wiggers s.s. Van het geslacht paardebloem worden alleen al in Nederland ruim 200 microsoorten onderscheiden. De soort waar het hier om gaat is de gewone paardebloem. Het is een zeer algemeen voorkomend onkruid, tot ca 20 cm hoog, in wei- en hooilanden, in bermen maar ook op akkers. In vrijwel alle delen van de plant, maar vooral in de stengel, komt een bittersmakend wit melksap voor, vandaar de typen met zoer- "zuur", (-)gal en melk. Als dit sap met de huid in aanraking komt, laat het een bruine vlek achter, die moeilijk te verwijderen is. Boven de penwortel, die vooral in zandige bodem zeer diep kan zijn, draagt de plant een rozet van dicht bij elkaar staande ingesneden bladeren. De plant bloeit vrijwel het gehele jaar, van eind maart tot augustus. De bloemkleur is geel, bij sommige ondersoorten ook oranjegeel, lichtgeel of strokleurig. Na de bloei vormt zich de zogenaamde pluisbol, wel aangeduid als lampje. Vooral de bladeren worden gegeten door konijnen en door weidend vee mits de concentratie niet al te groot is. De onder zand, bijv. molshopen, bleekgeel gebleven bladeren worden ook als sla door mensen gegeten, vandaar molsla en andere typen met -sla. In grotere hoeveelheden bevordert deze konsumptie het bedplassen, vandaar de typen met pis- en zeik-. De bladeren worden ook wel gebruikt bij de bereiding van een bepaald soort koeken; zie de typen met (-)koek. Kinderen vlechten de stelen tot kettingen, vandaar de typen met keten- en ketting-. In tegenstelling tot de gebruikelijke ordening volgens het tweede element zijn de varianten van de typen paardebloem en paardsbloem geordend naar het vocalisme van het element paard-. Het type cichorei(-) is door de medewerkers vaak genoteerd als suikerij(-) en beschouwd als een nieuw type. Hier is het als een variant van cichorei opgenomen, zonder eigen type-vorm. De typen ganzetong en verbasterd gauwstom of goudstang komen doorgaans in het meervoud voor. Voor de spookopgave ɛbękrēm (bek-riem)ɛ in Q 101, zie Brok 1991, 170; en verder Pauwels 1933 en Stroop 1969. [A 13, 15; L 5, 39; L 15, 13; S 27; R 3, 94; monogr.]
I-5, III-4-3
|
| 33991 |
paardedeken onder het zadel |
paardsdeken:
pē̜.rs˱dīǝ.kǝ (Q003p Genk)
|
Deken die onder het zadel wordt gelegd om de rug van het paard te beschermen. Uit een aantal opgaven blijkt dat daarvoor ook andere materialen zoals kussens, vilt of (plastic) zakken gebruikt worden. Vergelijk ook lemma Onderzadel. [JG 1a, 1b]
I-10
|
| 28838 |
paardehaar, kameelhaar |
crin:
kren (Q003p Genk),
hänsel:
hęnzǝl (Q003p Genk),
kemelshaar:
kemelshaar (Q003p Genk),
pluk:
pløk (Q003p Genk)
|
Tussenvoering met paardeharen inslag, met katoenen of wollen ketting. Ouderwets paardehaar, direct geweven, wordt gebruikt voor versterking op het linnen om mooie rollende revers te krijgen. De haren steken echter spoedig door de stof heen en de bewerking is zeer moeilijk en tijdrovend (Meima I, pag. 208). Tegenwoordig wordt vaak getwijnd paardehaar verwerkt. Dit moderne produkt is 80 cm breed. Ook haren van andere dieren als bijvoorbeeld kameel verwerkt men tot vulstof. Het woordtype hänsel duidt op paardehaar voor binnenvoering van de fa. Hänsel und Co (Lausitz) (Bonthond, pag. 31). [N 59, 37; N 59, 38]
II-7
|
| 24482 |
paardekastanje |
kastanjel:
kestoanel (Q003p Genk)
|
kastanje
III-4-3
|
| 33383 |
paardekrib |
krib:
krep (Q003p Genk),
krɛp (Q003p Genk),
paardskrib:
pɛrtskręp (Q003p Genk)
|
De drink- en voerbak die vóór de paarden langs loopt, op een hoogte van ongeveer een meter. Het voer in de krib is meestal vrij fijn (haver, haksel). Zie ook het lemma "vaste voer- en drinkbak" (2.2.15). [N 5A, 59a en 59b; L 28, 52; L 42, 3; monogr.]
I-6
|
| 28327 |
paardenverzorger |
paardensoigneur:
pērdǝn[soigneur] (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
[Eisden])
|
Persoon die de paarden ondergronds verzorgde. [N 95, 937; monogr.]
II-5
|