| 20445 |
de dode naar de kerk brengen |
het lijk naar de kerk dragen:
t liek nò de kerk drage (Q203p Gulpen),
naar de kerk dragen:
nèdde kerk drage (Q203p Gulpen)
|
het lijk naar de kerk brengen [bijv. door buurtbewoners] [N 96D (1989)]
III-2-2
|
| 23471 |
de doodsklok luiden |
de doodsklok luiden:
de doeëdsklokke vur ieëms loewe (Q203p Gulpen)
|
Het luiden voor iemand die pas gestorven is, een overledene overluiden [t loet tsóm doeëd, de doodsklok luiden, iemand ovverluuje?]. [N 96A (1989)]
III-3-3
|
| 20395 |
de echtelijke staat |
getrouwd leven, het -:
t getrouwd lève (Q203p Gulpen),
trouw, de -:
dr trouw (Q203p Gulpen)
|
de echtelijke staat, het gehuwde leven [ieësjtand] [N 96D (1989)]
III-2-2
|
| 32752 |
de eerste voor uitspitten |
de/een voor opzetten:
ǝn [voor] op˲zetǝ (Q203p Gulpen)
|
Als men een klein, niet met de ploeg te bewerken stuk land, en vooral de moestuin met de spade gaat omwerken, spit men aan één der kanten de aanvangsvoor uit. De aarde daarvan wordt 1) ofwel op de kruiwagen naar het andere eind van het stuk land of de tuin vervoerd om daar als vulling van de laatste voor te dienen, 2) ofwel over het te spitten stuk verspreid. De aan het einde van het lemma vermelde termen drukken vooral het begin van het spitwerk uit. Voor sommige termen vergelijke men ook het lemma DE EERSTE VOOR PLOEGEN. voor het [...]-gedeelte van sommige varianten zij verwezen naar het lemma PLOEGVOOR. [A 33, 18 + 18a; N 11A, 148f; div.]
I-1
|
| 32763 |
de eg |
eegd/eeg:
ē̜x (Q203p Gulpen
[(pl ę̄gǝ)]
)
|
Het vanouds bekende, uit een raam met pinnen bestaand werktuig, waarmee akkerland oppervlakkig bewerkt wordt. Dit lemma betreft de eg in het algemeen; benamingen voor de eg naar de vorm, naar het materiaal waarvan ze gemaakt kan zijn, en naar het te verrichten werk vindt men in de volgende lemmata. Hieronder worden de typen eegde, eegd/eeg en eg onderscheiden. Onder eegd/eeg zijn dialectvarianten met en zonder dentaal bijeengezet, omdat het i.v.m. met mogelijke apocope van de dentaal niet steeds duidelijk is of ze het ene dan wel het andere type vertegenwoordigen. In verband hiermee zijn achter de plaatsnummers (soms achter de enkelvoudsvarianten) ook de opgegeven meervoudsvormen vermeld. Onder verwijzing naar het hier gemaakte onderscheid (eegde, eeg(d), eg) wordt in de volgende lemmata het betrokken woord(deel) in de typen door [eg [JG 1a+ 1b; N 11, 67; N 11A, 154a; N 15, 4; N J, 10; N P, 18a; L 33, 52; A 13, 16a; A 40, 9; Gwn 7, 3; div.; monogr.]
I-2
|
| 19450 |
de heg knippen |
snijden:
sjnieë (Q203p Gulpen)
|
De heg knippen (knippen, scheren, vegen) [N 79 (1979)]
III-2-1
|
| 21416 |
de hort op? |
aan de jats:
an d’r jats (Q203p Gulpen),
jatsen:
jatsen (Q203p Gulpen),
op schiep:
op schiep (Q203p Gulpen)
|
op merooi zijn: Kent u een woord: I. ---- (niet thuis zijn, de hort op zijn, vooral van vrouwen) II. andere uitdrukking [DC 43 (1968)] || Uitdrukking voor: veel weg zijn; dikwijls niet thuis wezen (een dergelijke uitdrukking wordt vaak gebruikt van huisvrouwen en is wat afkeurend. Men bedoelt dan: ze hoorde voor het huishouden te zorgen, maar ze is te vaak weg om dat goed te doen) [DC 28 (1956)]
III-3-1
|
| 25396 |
de huid doorsnijden |
opsplijten:
opšplitǝ (Q203p Gulpen)
|
De eerste snede in de huid maken als begin van het villen. [N 28, 40; monogr.]
II-1
|
| 25401 |
de huid oprollen |
huid opvouwen:
hut ǫpvǫwǝ (Q203p Gulpen)
|
Na het afhuiden wordt de runderhuid opgerold of opgevouwen. Van tevoren vouwt men de huid van de poten en de kop naar binnen. Soms zout men de huid om bederf te voorkomen. [N 28, 55]
II-1
|
| 23733 |
de huiszegen bidden |
huiszegen beden:
dr hoeszeëge bèè (Q203p Gulpen)
|
De Huiszegen bidden. [N 96B (1989)]
III-3-3
|