| 33441 |
hooivenster |
schelf(t)gat:
sxɛlǝft˲gat (P048p Halen),
schelf(t)venster:
sxɛlǝf˲vęnstǝr (P048p Halen),
zoldergat:
zǫldǝrgat (P048p Halen)
|
Bedoeld wordt een venster of luik in de gevel of het dak van de stal waardoor het hooi (soms stro) op de hooizolder getast wordt. Daarnaast kan het venster dienen voor beluchting of belichting. Zie voor de fonetische documentatie van het woord(deel) (hooi) het lemma "hooi" in aflevering I.3. [N 4A, 45b; N 5, 98; monogr.; add. uit N 5A, 56a en 58a]
I-6
|
| 32916 |
hooivergaarmachine |
scharder:
sxɛ̄rǝr (P048p Halen),
scharmachine:
sxɛ̄ǝrmǝšin (P048p Halen)
|
Het tweewielige door paarden getrokken werktuig met een reeks tot de grond reikende grote half-cirkelvormige haken, gebruikt om het uitgespreide hooi weer in rijen bijeen te slepen. Zie afbeelding 13. De zegsman van Q 170 merkt bij zijn opgave hooimachine op dat dat het werktuig zowel diende "om het hooi te spreiden alsook om het weer samen te brengen"; het gaat hier, en bij enkele andere termen zoals hooier, maar ook hooidraaier en wendmachine kennelijk om algemene benamingen voor machines uit de eerste mechanisatie, zonder dat nog sprake is van de onderscheiden doelen die worden uitgedrukt in de lemmatitels van dit en het vorige lemma. Het algemene hooimachine komt ook in het lemma ''hooispreidmachine'' voor. De algemene termen staan bijeen achter in het lemma. Voor de fonetische documentatie van het woorddeel (hooi) zie het lemma ''hooi''. [N J, 6; N J, 5 add.]
I-3
|
| 24325 |
hooiwagen |
muurspin:
my(3)̄rspen (P048p Halen),
pater langbeen:
pōətər laŋbiən (P048p Halen),
pōͅi̯tərlaŋbiən (P048p Halen)
|
hooiwagen [ZND 01u (1924)] || spin met lange poten [hooiwagen, huiwagel, luiwagen, brameleniewes] [N 26 (1964)]
III-4-2
|
| 33437 |
hooizolder, koestalzolder, schelf |
hooischelf(t):
huǝsxɛlǝft (P048p Halen),
koezolder:
kui̯zǫldǝr (P048p Halen),
schelf(t):
sxɛlǝf (P048p Halen),
sxɛlǝft (P048p Halen)
|
De boven de koestal gelegen zolder, waar meestal hooi bewaard wordt. Het komt voor dat deze zolder deel uitmaakt van de schuur of alleen vanuit de schuur bereikbaar is. Vandaar benamingen die eigenlijk horen bij een zolder in de schuur. De zoldering boven de koeien is vaak een schelf en bestaat uit een of twee lagen rondhout, los op de gebintbalken gelegd, die worden afgedekt met takkenbossen of horden en soms nog dichtgesmeerd met stro en leem. Bij grotere bedrijven is deze zoldering ook wel gemetseld in kleine bogen. De koestalzolder heeft dan wel voordeel van de warmte van de koeien, maar geen nadeel van de opstijgende damp. Een dergelijke schelf wordt gebruikt om hooi op te bergen, vaak ook stro en een enkele keer ook (ongedorst) graan. Een schelf kan op verschillende plaatsen in bedrijfsgebouwen voorkomen. Opgemerkt zij, dat schelf(t) in Q 90, 174, 177, 178 en 179 de benaming is voor "afdak, karschop, wagenloods". Uit het feit dat voor die plaatsen schelf(t) ook voor hooiberging werd opgegeven, mag men afleiden dat het hooi daar in de "schuil" of onder een daarop gelijkend afdak werd bewaard. De benamingen voor de zolder in het algemeen en voor de graanzolder worden behandeld in de aflevering over het boerenhuis (I.7). De benaming hooizolder moet beschouwd worden als een recent neologisme, zeker in Belgisch Limburg. Zie voor de fonetische documentatie van het woorddeel (stal) het lemma "stal" (2.1.2). Zie afbeelding 16. [N 5A, 55; N 4A, 13d en 13e; N 5, 84, 85, 90 en 91; JG 1a, 1b en 2c; A 7, 32; A 16, 5a; L 42, 24; L 47, 8a; L 48, 11; Lu 2, 11; S 50; Gwn 4, 9; Wi 17; monogr.; add. uit N 5A, 58b; A 44, 21h; L B2, 292]
I-6
|
| 32925 |
hoop, tussen heukeling en opper |
heukel:
hø̜i̯kǝl (P048p Halen),
hopper:
hǫpǝr (P048p Halen)
|
De middelgrote hoop, doorgaans één meter hoog, waarop het bijna droge hooi wordt gezet, voordat het tot grote hopen worden bijeengewerkt. [N 14, 108; A 16, 3; A 42, 20d]
I-3
|
| 34073 |
hoorn van de koe |
hoorn:
hōrǝ (P048p Halen),
hōrǝs (P048p Halen),
hǫu̯rǝs (P048p Halen)
|
[N 3A, 106a; JG 1a, 1b; L 1a-m; L 27, 25; S 15; Wi 14; monogr.]
I-11
|
| 17733 |
horen |
horen:
hy(3)̄rə (P048p Halen)
|
horen [N 10b (1961)]
III-1-1
|
| 33456 |
horizontale sluitbalk van een poort |
knebel:
knēbǝl (P048p Halen),
knevel:
knē̜ ̞i̯vǝl (P048p Halen),
sluitstuk:
slø̜̄tstø̜̄k (P048p Halen)
|
Een losse balk, soms een stevige stok, die horizontaal wordt aangebracht achter de beide poortvleugels door hem achter haken te leggen. Zo is de gehele poort gesloten. Deze afsluiting bevindt zich meestal ter halve hoogte. Door functionele overeenkomst kunnen sommige benamingen ook in gebruik zijn voor andere afsluitingen. [N 5A, 54a; N 4A, 48; monogr.]
I-6
|
| 18233 |
horloge |
horloge:
’n gonə horloge (P048p Halen)
|
een gouden horloge [ZND 27 (1938)]
III-1-3
|
| 21459 |
houden van |
houden van:
hieë hot veul van Vaoder en Moeuder, van pa en mou, van nounk en tant, van den mister en de gebuur, van de schreenwerker (P048p Halen)
|
Hij houdt veel van Vader en Moeder, van Pa en Moe, van Oom en Tante, van Meester en Buurman, van den Timmerman [ZND 44 (1946)]
III-3-1
|