| 25175 |
onstuimige lucht |
wilde lucht:
wel loxt (L286p Hamont)
|
onstuimige, woest bewolkte lucht [grellig] [N 22 (1963)]
III-4-4
|
| 20581 |
ontbijt |
morgenbrood:
mø͂ͅrgəbrūət (L286p Hamont),
mərgenbrūt (L286p Hamont),
morgeneten:
morgenééten (L286p Hamont),
mərgenêten (L286p Hamont, ...
L286p Hamont)
|
de eerste maaltijd van de dag [ZND 40 (1942)] || maaltijden; Hoe noemt U: Namen voor de verschillende maaltijden, afhankelijk van de tijd van de dag, eventueel van het jaar [N 80 (1980)] || namen en uren van de dagelijkse maaltijden: 7 uur [ZND 18G (1935)]
III-2-3
|
| 20814 |
ontbijtkoek, peperkoek |
peperkoek:
peperkoek (L286p Hamont),
pēͅpərkuk (L286p Hamont)
|
peperkoek [ZND 40 (1942)]
III-2-3
|
| 32638 |
ontginningsploeg |
heiploeg:
hɛi̯[ploeg] (L286p Hamont)
|
De ploeg die men gebruikt voor het in cultuur brengen van woeste grond, zoals bos, heide, enz. Het ontginningswerk werd verricht met de ploeg in L 159a, 320a, 360, P 48, 51, 107a, 108, 175, 178, 222, Q 11, 28, 77, 94b, 162, 156, 170. Blijkbaar was dat geen aparte, maar de gewone, vanouds "ploeg" geheten, enkele ploeg, die men op dit werk kon inrichten. Voor het in cultuur brengen van bos- en heidegrond gebruikte men: de brabander in L 290a, 321a, P 44, 48, 49, Q 39 of brabantse ploeg in L 331; in L 248 een zware brabantse ploeg (vroeger) en de Melotteploeg (later); de enkele ploeg in Q 7, 80; de aanschietploeg in Q 80; de dobbele ploeg in Q 80; de franse ploeg in Q 79a, 80; de wentelploeg in K 358, L 372a; een (oude) Sack''s of Sack''s(e)ploeg in L 163, 165 of Sack''sische ploeg in L 246 en in Q 22 de tweevoorder. Aan het ontginningswerk kwam in Q 14 de cultivator te pas, in Q 22 en 247 de extirpator, in P 45 de rus en in Q 180 de frees. [N 11, 30 + 32c add.; N 11A, 81; N 27, 15]
I-1
|
| 28073 |
ontkoold |
af:
áf (L286p Hamont
[(Eisden)]
[Eisden])
|
Gezegd van een pijler waar alle steenkool uit is verwijderd. In dit lemma zijn alleen de termen voor "ontkoold" opgegeven. Voor de benamingen voor "pijler" zie men het lemma Pijler. [N 95, 532; monogr.]
II-5
|
| 27271 |
ontslag nemen |
uitscheiden:
ūtsxē̜jǝ (L286p Hamont
[(Eisden)]
[Maurits])
|
Als arbeider zelf ontslag nemen uit de dienst. Men moest een aantal dagen van te voren opzeggen, wilde men zonder loonverlies de werkovereenkomst verbreken. In de Belgische mijnen moest men minstens 14 dagen vooraf het mijnbestuur in kennis stellen van zijn ontslag (Defoin pag. 219). Ook woordtypen als "kundigen" of "(zijn) dagen doen" wijzen op een opzegtermijn. [N 95, 1000; monogr.; Vwo 100; Vwo 147; Vwo 148; Vwo 267; Vwo 268; Vwo 574]
II-5
|
| 17927 |
onvast ter been (zijn) |
sukkelachtig:
søkəlaextex (L286p Hamont),
søkəlä:xtex (L286p Hamont)
|
lopen: onvast ter been [sporrig] [N 10 (1961)]
III-1-2
|
| 33682 |
onvruchtbare grond |
lichte grond:
lextǝ grōnt (L286p Hamont),
vlieggrond:
vlīxront (L286p Hamont)
|
Grond van slechte kwaliteit. De oorzaak kan verschillend zijn. Het gevolg is echter een slecht landbouwproduct. [N 27, 31; N 27, 29; N 11, 2d; N 11, 2f; A 10, 4; N 6, 33a; Vld.; monogr.]
I-8
|
| 34151 |
onvruchtbare koe |
kween:
kwēn (L286p Hamont),
lege koe:
lēx kui̯ (L286p Hamont)
|
In dit lemma duiden de benamingen niet alleen op een koe die bij de dekking niet is bevrucht maar ook op een rund dat halfslachtig ter wereld is gekomen dat wil zeggen half stier en half koe is. Ook tweeling-runderen zijn vaker onvruchtbaar. [N 3A, 102; N 3A, 103; N 3A, 150h; N 3A, 150i; JG 1a, 1b; A 4, 14; L 20, 14; monogr; add. uit N C]
I-11
|
| 25119 |
onweersbui |
donderschoer:
doͅndərsxūr (L286p Hamont)
|
onweersbui met veel regen en wind [schoer, donderschoer] [N 22 (1963)]
III-4-4
|