| 21220 |
grindweg |
assenweg:
asscheweeg (L352p Hechtel),
kiezelweg:
kiezelweeg (L352p Hechtel),
koolassenweg:
koolassenweeg (L352p Hechtel)
|
Hoe heet een weg die daarmee [steengruis (kleine stukjes steen)] bedekt is ? [ZND 24 (1937)]
III-3-1
|
| 24933 |
grindx |
asse:
asschen (L352p Hechtel),
kiezel:
kiezel (L352p Hechtel),
koolasse:
koolassen (L352p Hechtel)
|
grind [ZND 01 (1922)]
III-4-4
|
| 17541 |
groeien |
groeien:
gruien (L352p Hechtel),
groot worden:
grooit geworen (L352p Hechtel),
groter worden:
grutter waere (L352p Hechtel),
profiteren:
geprofeteerd (L352p Hechtel),
wassen:
wasǝ (L352p Hechtel),
B.v. ouw jung sin ferm gewassen.
wasse (L352p Hechtel)
|
De algemene benaming voor het groter worden van het gewas. Het oude Limburgse woord is wassen; zoals de kaart laat zien, komt de term groeien onder invloed van het Nederlands echter al in bijna heel Limburg voor. Aarden betekent eigenlijk "goed groeien, goede opbrengst laten verwachten", evenals (ge)dijen en tieren in het tweede deel van het lemma. De benaming struiken betekent "een struik vormen" in de uitdrukking "het koren is al goed gestruikt" (Q 111). De opgegeven antwoorden voor "dat gewas ''gedijt'' niet" staan achter in het lemma bijeen. [RND 124; L 32, 13; L 44, 45; monogr.; add. uit A 3, 16; L 4, 16; L A2, 374] || die kleine heeft geprofiteerd (struiser, groter geworden) [ZND 40 (1942)] || Groeien: Groter worden: in grootte toenemen, gezegd van kinderen (groeien, wassen, profiteren). [N 106 (2001)]
I-4, III-1-1
|
| 25026 |
groen (kleur) |
groen:
grun (L352p Hechtel, ...
L352p Hechtel),
gruun (L352p Hechtel),
grün (L352p Hechtel, ...
L352p Hechtel)
|
groen [ZND 01 (1922)], [ZND 35 (1941)]
III-4-4
|
| 20778 |
groente |
groenigheid:
verzamelfiche, ook mat. van ZND 01 (a-m)
grunigheid (L352p Hechtel),
legumen:
verzamelfiche, ook mat. van ZND 01 (a-m)
legummen (L352p Hechtel)
|
groenten [ZND 24 (1937)]
III-2-3
|
| 21328 |
groentevrouw |
lgumemarchand (<fr.):
legume marechand (L352p Hechtel),
lgumevrouw (<fr.):
legummevrouw (L352p Hechtel)
|
groentenvrouw [ZND 24 (1937)]
III-3-1
|
| 33109 |
grof dorsen |
baarslaan:
baarslaan (L352p Hechtel),
baarslagen:
bǭǝ.rslǭgǝ (L352p Hechtel)
|
Het grof dorsen of voordorsen bestaat erin dat men het mooiste graan, zonder de schoof te ontbinden, met de hand uitslaat. Dit doet men ofwel tegen een ladder (L 214, 244c, 247, Q 121c; de opgaven zelf ontbreken), of ton (L 270; id.), of tegen de afsluiting tussen dorsvloer en schuurvak, of zonder meer op de dorsvloer (L 387; id.) ofwel door lichtjes met de vlegel, die dan niet te hoog wordt opgeheven, alleen op de kop van de schoven, op de aren dus, te slaan. Soms is er sprake van een apart voor dit doel gemaakte constructie; zie het lemma ''geselblok'' (6.1.7). Wanneer men de schoven goed kan uitslaan, zodat er geen graankorrels in de aren blijven zitten, wordt het grof of voorgedorste stro als dekstro gebruikt. Als er nog korrels in de aren zitten, gebruikt men deze als varkens- of schapevoer (het wordt klapstro genoemd in L 290) of moet men ze nog met de vlegel nadorsen (fǭt˱Jr˱ geeft men hiervoor op in Q 196 en 196a). Het voorgedorste graan doet dienst als zaaigraan. Voor de fonetische documentatie van het woorddeel [dorsen] zie men het lemma ''dorsen'' (6.1.1).' [N 14, 15a en 15b; JG 1a, 1b, 1d, 2c; monogr.]
I-4
|
| 17547 |
grof gebouwd |
struis:
Klank fr. fleur.
strèùs (L352p Hechtel)
|
Grof gebouwd: groot, zwaar (struis, grof, zwaar). [N 106 (2001)]
III-1-1
|
| 17549 |
grof gebouwde vrouw |
brok:
brok (L352p Hechtel),
veeg:
vaig (L352p Hechtel)
|
Hoe heet een dik en log vrouwmens (machochel, machoechel, of iets anders) ? [ZND 38 (1942)] || hoe heet een sterk gebouwde vrouw (soms: tes, tas, enz.) [ZND 05 (1924)]
III-1-1
|
| 33110 |
grof gedorst stro |
baarslag:
bǭ.rslǭ.x (L352p Hechtel)
|
Het stro dat overblijft na het voordorsen. Zie ook de toelichting bij het voorgaande lemma. De benaming komt voor in enkele spreekwoorden over een schrale lente: als de zon op 2 februari, Maria Lichtmis, schijnt, moet de herder het grof gedorst stro bewaren, want hij zal zijn schapen moeten bijvoederen. Bij voorbeeld: in L 288: "Schijnt de zon met Lichtmis op de toren, scheper bewaar de oorden" of in L 294: "Lichtmis hel en klaor; sjieper bewaor dien oarte", of in L 322a en 330: "Sint Maria Leechmis de zon sjient op ''t altaor; sjeper neem dien horte waor." Zie voor de fonetische documenatie van het woord(deel) [schoof] het lemma ''garve'', ''gebonden schoof'' (4.6.4). [N 14, 16; JG 1a, 1b -gedeeltelijk-, 1d, 2c; monogr.]
I-4
|