| 33490 |
grauwe renet |
rabauw:
grauwe renet; zuur en grijsgroen; met ruwe schil; winterappel;
rabauw (Q113p Heerlen)
|
een soort appel
I-7
|
| 33889 |
grauwe staar |
(een) vlek op het oog:
vlɛk ǫp ǝt ōx (Q113p Heerlen)
|
Een meer of minder sterk troebel en ondoorzichtig worden van de ooglens. De gewone kleur van de ogen verandert in blauwwit. Deze kwaal, meestal een gevolg van maanblindheid (zie het lemma ''maanblind paard; (7.9)), kan tot gehele of gedeeltelijke blindheid leiden. [A 48A, 39c; N 52, 27]
I-9
|
| 24162 |
grauwe vliegenvanger |
spinnenflikkertje:
sjpinneflikkerke (Q113p Heerlen)
|
Hoe heet de grauwe vliegenvanger? [DC 06 (1938)]
III-4-1
|
| 17886 |
graven |
graven:
gráávə (Q113p Heerlen)
|
Graven: met een spade of ander gereedschap in de grond delven (graven, spitten, spaden, paleien). [N 84 (1981)]
III-1-2
|
| 34210 |
grazen |
afhoeden:
āfhø̄jǝ (Q113p Heerlen),
grazen:
grāzǝ (Q113p Heerlen),
weiden:
wɛjǝ (Q113p Heerlen)
|
Zie afbeelding 8. [N 3A, 10; monogr.]
I-11
|
| 33462 |
grendel |
schaaf:
šāf (Q113p Heerlen),
schoude:
šau̯ (Q113p Heerlen),
šǫu̯ (Q113p Heerlen),
schuif:
šȳf (Q113p Heerlen),
schuifgrindel:
šȳf˲greŋǝl (Q113p Heerlen)
|
Opgenomen zijn de benamingen voor een schuifgrendel in het algemeen. Het materiaal liet niet toe na te gaan of er mogelijk verschil in benamingen is tussen een ronde of een platte grendel. In P 211 is een grendel rond en een schaaf plat, in Q 196 is een schoude plat. Voor andere plaatsen is een dergelijk onderscheid niet onwaarschijnlijk. Onder het woordtype schoude zijn enkele op -x-auslautende vormen geplaatst die wellicht ook verband houden met onder schaaf geplaatste vormen. Niet met zekerheid kon worden nagegaan of er sprake was van een wisseling f - g (schaaf) of van j - g (schoude). Onder vregel moet wel een draaibare grendel worden verstaan; onder sloop een grote, zware grendel en onder veter een hangslot. [N 7, 47; L 6, 50; L 35, 86; div.; monogr.]
I-6
|
| 21735 |
grens |
grens:
grèns (Q113p Heerlen),
palen (mv.):
də-pöəl (Q113p Heerlen)
|
de lijn die het gebied van een staat aangeeft [grens, linie, reem] [N 90 (1982)]
III-3-1
|
| 33657 |
grenssteen, grenspaal |
paal:
pǭl (Q113p Heerlen),
reensteen:
rēnštē (Q113p Heerlen),
vrijrijs:
vręjrīs (Q113p Heerlen)
|
De steen of paal die de grens tussen akkers aangeeft. Langs de grenzen van landerijen worden meest op de hoeken, maar ook op verschillende plaatsen elders dergelijke dikke stenen of palen geplaatst als grensmerkteken. [N 11, 9; JG 1b, 1c, 2c; L 35, 87; L 41, 24; monogr.]
I-8
|
| 33656 |
grensstrook langs een akker |
graaf:
graaf (Q113p Heerlen),
schuine reen:
šǫu̯nǝ rēn (Q113p Heerlen),
voorlingsweg:
vyǝrleŋswē̜x (Q113p Heerlen
[(weg waarop verschillende wendakkers uitkomen)]
)
|
Een strookje niet bewerkte grond tussen twee akkers. Gezien het feit dat een akker vier zijden heeft, kan men in principe een onderscheid maken tussen de onbewerkte grond in de lengterichting van de akker en aan de kop van de akker. Indien de strook in de lengterichting van de akker alleen als grens dienst doet, is zij ongeveer een halve meter breed; dient zij ook als doorgang voor voertuigen, dan kan zij twee tot vier meter breed zijn (L 322, 369, 415, P 49, 57). De strook aan de kop van de akker wordt niet alleen gebruikt als keerstrook voor de ploeg (de zogenaamde wendakker), maar ook als weitje waar schapen (L 322) of koeien (L 360, P 119) kunnen grazen. Vaak ook is deze grond begroeid met struikgewas (L 419, Q 5, 72, 74, 75, 76, 79, 80, 83, 84, 85, 153, 154, 155a, 160, 168) of bomen (Q 169). Uit de opgaven blijkt echter vaak niet welk van de voornoemde grenzen bedoeld wordt. Daarom is in het lemma geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende grenzen; alleen als de zegslieden specifieke informatie met betrekking tot dit punt hebben vermeld, wordt dit per plaats opgenomen. Daarbij moet echter nooit uit het oog worden verloren, dat het hier gaat om een verouderd begrip. Naarmate de landbouw intensiever is geworden, zijn de oneconomische grensstroken, voor zover niet als toe- of doorgangsweg noodzakelijk, geheel verdwenen. [JG 1a, 1b, 1c, 2a-2, 2, 2b-4, 5, 2c; N 11, 7a; N 11, 7b; A 33, 11; A 33, 12, A33, 14a; A 33, 14b; monogr.; div.]
I-8
|
| 24979 |
grenzen |
grenzen:
grènzə (Q113p Heerlen)
|
tegen elkaar liggen, gezegd van stukken land of staten [grenzen, renen] [N 91 (1982)]
III-4-4
|