| 17779 |
hersenen |
hirne (du.):
hiere (Q113p Heerlen)
|
hersenen [SGV (1914)]
III-1-1
|
| 21713 |
herstemmen |
overstemmen:
ûûvərsjtömmə (Q113p Heerlen)
|
opnieuw stemmen als er bij de eerste stemming geen beslissing valt [balloteren] [N 90 (1982)]
III-3-1
|
| 27559 |
het akkoord bespreken of sluiten |
(een/de) akkoord zetten:
ǝnǝ akǭǝt zɛtǝ (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Domaniale]),
(het/de) akkoord afslieten:
ǝt akort āfšlētǝ (Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
(het/de) akkoord bespreken:
ǝt akōrt bǝšpręǝkǝ (Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
een akkoord afspreken:
ǝnǝ akǭǝt āfšprēǝkǝ (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Domaniale]),
een akkoord slieten:
ǝnǝ akǭǝt šlētǝ (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Maurits])
|
Na de Tweede Wereldoorlog veranderde het systeem van het éénmansakkoord in dat van het groepsakkoord. Een groep van vijf à zes man werkte gezamenlijk in één vak van de pijler en werd aan de hand van de collectief geleverde prestaties per maand betaald (Dieteren 1984 pag. 11). Moordende concurrentie zoals door toedoen van het éénmansakkoord werd uitgesloten. Iedere houwer verdiende nu hetzelfde. Nog later verdween ook dit akkoordsysteem en gold per kolenpijler één en hetzelfde akkoord. Cont in het woordtype "cont maken" is de verkorte vorm van contract. [N 95, 911; monogr.]
II-5
|
| 25612 |
het bakproces ten einde brengen |
gaar (zijn):
(het brood is) gār (Q113p Heerlen)
|
De baktijd, de tijd die nodig is om een goed gebakken brood te verkrijgen, is verschillend en afhankelijk van de oventemperatuur, van de grootte van het te bakken brood, van de bij de deegbereiding gebruikte grondstoffen (Schoep blz. 107). [N 29, 49]
II-1
|
| 30770 |
het behang insmeren |
pappen:
papǝ (Q113p Heerlen)
|
Het behangselpapier met behulp van de papborstel met plaksel bestrijken. [N 67, 97a; monogr.]
II-9
|
| 28124 |
het dak afkloppen |
(de berg) aankloppen:
āklǫpǝ (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Laura, Julia]),
(het dak) afkloppen:
āfklopǝ (Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Domaniale]),
(het hangende) aankloppen:
āklǫpǝ (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Emma, Maurits]),
(het hangende) afkloppen:
āfklopǝ (Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden])
|
Door middel van kloppen onderzoeken of zich in het dakgesteente losse steenlagen bevinden die dreigen in te storten. Een goed dak geeft een scherpe klank, terwijl een slecht dak een doffe of holle klank laat horen (Handb. H. pag. 115). [N 95, 486; N 95, 890; N 95, 298; monogr.; Vwo 9, Vwo 44]
II-5
|
| 25576 |
het deeg op de werkbank verdelen |
verdelen:
vǝrdēlǝ (Q113p Heerlen)
|
Het verdelen van het deeg in stukken die, eenmaal gevormd en gebakken, de bepaalde broodvorm met het bepaalde gewicht zullen geven. De bij deze vraag opgegeven woordtypen "afwagen", "wagen", "afwegen", zijn overgebracht naar het lemma ''deeg afwegen''. [N 29, 32a; N 29, 30b; monogr.]
II-1
|
| 32952 |
het hooi is binnen |
is in:
es˱ en (Q113p Heerlen)
|
Gevraagd werd naar de dialekt-weergave van de uitdrukking "Het hooi is binnen". In Q 100 vult de zegsman dan aan: "Het hooi is onder de pannen ... en den erme man is oet de sjuur." Het onderwerp van de gegeven uitdrukkingen is steeds: hooi. [N 14, 127]
I-3
|
| 32689 |
het land aftreden |
aftreden:
ãftręǝnǝ (Q113p Heerlen)
|
Voordat men begint te ploegen, schrijdt men de akker langs twee tegenover elkaar gelegen zijden af, a) om het midden te bepalen als men bijeen gaat ploegen, b) om hem in gelijke stukken te verdelen, als men in panden gaat ploegen, c) om de vooraf of achteraf te ploegen hoek uit te zetten, als het een gerende akker betreft. De opgesomde termen, die alle "het land", "de akker", "de plak" e.d. als object veronderstellen, zijn ook toepasselijk op het schrijdend opmeten van het land in het algemeen. [N 11, 40; N 11A, 131a; JG 1a + lb; monogr.]
I-1
|
| 34005 |
het paard leiden |
leiden:
lēi̯ǝ (Q113p Heerlen)
|
Het paard leiden of mennen door het met de teugels te sturen. Werkwoorden zoals varen en leiden werden niet door alle corresponenten gegeven. [N 8, 100 en 101b; Wi 25; monogr.]
I-10
|