e-WLD begrippen 

 
 
Filteren... plaats=Heerlen

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
ontbijtkoek, peperkoek peperkoek: pèperkook (Heerlen), Verklw. peëperkeuksjke  peëperkook (Heerlen, ... ) kruidkoek || ontbijtkoek || peperkoek [N 29 (1967)] III-2-3
ontgroening voor ondergrondse mijnwerkers kuilstamp: kulštamp (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Laura, Julia]), kulštámp (Heerlen  [(Emma)]   [Maurits, Emma]) Gebruik om nieuwe mijnwerkers een panschop tegen het, eventueel blote, achterwerk te houden waartegen dan met een voorhamer werdgeslagen. Volgens de invuller uit Q 121c was het op de Domaniale mijn gebruikelijk om dit bovengronds te doen en wel in het gebouw waar de jonge mijnwerkers mijnwagens schoon moesten maken. De invuller uit Q 112a heeft het gebruik nog gekend tot ongeveer 1960. Het werd toegepast bij nieuwe leden van de Bovon, de beambtenontspanningsvereniging van de Oranje-Nassau III. [N 95 A, 9; monogr.] II-5
ontkoold deruit: drūt (Heerlen  [(Emma / Oranje-Nassau I-IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]) Gezegd van een pijler waar alle steenkool uit is verwijderd. In dit lemma zijn alleen de termen voor "ontkoold" opgegeven. Voor de benamingen voor "pijler" zie men het lemma Pijler. [N 95, 532; monogr.] II-5
ontlasting hebben afgaan: aafgoa (Heerlen), kakken: kakke (Heerlen), mest maken: Boers, plat.  mes maake (Heerlen), poepen: poepe motte (Heerlen), schijten: schiete motte (Heerlen) ontlasting hebben [afgon, leutere, driete, zijn gevoeg doen] [N 10c (1961)] III-1-1
ontnaaid los: los (Heerlen) Losgelaten, gezegd van een naad. [N 62, 28] II-7
ontslag ontslag: ontšlāx (Heerlen  [(Emma)]   [Laura, Julia]) Het ontslaan uit de dienst, al of niet gedwongen. Zie ook de lemmata Ontslag Krijgen en Ontslag Nemen. [N 95, 998; N 95, 999] II-5
ontslag krijgen de püs krijgen: dǝr pys krīgǝ (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]), gekundigd werden: gǝkøndext wēǝdǝ (Heerlen  [(Emma)]   [Laura, Julia]), ontslagen werden: ontšlāgǝ weǝdǝ (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Eisden]) De dienst opgezegd krijgen. In "zijn boek krijgen" wordt met boek het werkboekje bedoeld dat men terugkrijgt als men ergens niet meer werkt (Vanwonterghem pag. 69). Püs in de "de püs krijgen" is een strozak in het bed of een armoedig bed (RhWB VI pag. 1227 s.v. "Püs"). Het woord wordt in deze uitdrukking overdrachtelijk gebruikt. [N 95, 999; N 95, 998; monogr.] II-5
ontslag nemen (zijn) ontslag nemen: ontšlāx nømǝ (Heerlen  [(Emma)]   [Maurits]), zin ontšlāx neǝmǝ (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Maurits]), kundigen: køndǝgǝ (Heerlen  [(Emma)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), uit zichzelf gaan: ūt zexzɛlf gǭǝ (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]) Als arbeider zelf ontslag nemen uit de dienst. Men moest een aantal dagen van te voren opzeggen, wilde men zonder loonverlies de werkovereenkomst verbreken. In de Belgische mijnen moest men minstens 14 dagen vooraf het mijnbestuur in kennis stellen van zijn ontslag (Defoin pag. 219). Ook woordtypen als "kundigen" of "(zijn) dagen doen" wijzen op een opzegtermijn. [N 95, 1000; monogr.; Vwo 100; Vwo 147; Vwo 148; Vwo 267; Vwo 268; Vwo 574] II-5
ontsluiting ontslieting: ontšlēteŋ (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale, Laura, Willem-Sophia, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Emma, Maurits]) Een natuurlijke of kunstmatige insnijding of afgraving die toegang verschaft tot de steenkoollagen. [N 95, 167] II-5
ontsmettingsmiddel kelksel: kɛlksǝl (Heerlen) Het middel, de vloeistof die gebruikt wordt bij het ontsmetten van zaaigraan. Zie ook de toelichting bij het vorige lemma. [N M, 24b] I-4