| 34053 |
os |
os:
ø̜s (Q113p Heerlen),
ǫs (Q113p Heerlen)
|
Gesneden mannelijk rund [N 3A, 19; JG 1a, 1b; A 3, 37; A 4, 12; L 4, 37; L 20, 12; Wi 16; monogr.]
I-11
|
| 24460 |
otter |
otter:
otter (Q113p Heerlen)
|
otter [DC 07 (1939)]
III-4-2
|
| 20318 |
oud, bejaard |
bejaard:
bejoard (Q113p Heerlen),
hoogbejaard:
hoeëgbejoard (Q113p Heerlen)
|
bejaard [SGV (1914)] || hoogbejaard
III-2-2
|
| 33763 |
oud, versleten paard |
oude knol:
ǫu̯ǝ knǫl (Q113p Heerlen),
oude krak:
ǫu̯ kn˙ǫl (Q113p Heerlen)
|
Zie ook het lemma ''benamingen voor het paard naar de leeftijd'' (2.4.1), sub F. [JG, 1b; A 45, 28a; L 5, 36; L 36, 82; N 8, 20, 62f en 62g; monogr.]
I-9
|
| 33160 |
oude aardappelsoorten |
eigenheimers:
ęi̯gǝn(h)ęi̯mǝrs (Q113p Heerlen),
magnum bonum:
maŋǝlǝ būnǝ (Q113p Heerlen),
milords:
milǭr (Q113p Heerlen),
muisjes:
myskǝs (Q113p Heerlen),
pommen:
pømǝ (Q113p Heerlen),
pǫmǝ (Q113p Heerlen),
roden:
ruǝ (Q113p Heerlen)
|
Hier worden zowel de in Limburg nog verbouwde alsook de oude niet meer verbouwde soorten soorten opgegeven. Bij sommige opgaven is de ouderdom van de plant vermeld. Zo wordt bij de rode ster, de eigenheimer en de paul-krüger opgegeven dat de soorten rond de eerste wereldoorlog werden ingevoerd. Dat geldt ook voor de gelderse muizen, een vroege, langwerpige aardappelsoort, later vooral bekend onder de naam bintje, genoemd naar Bintje Jansma, later mevrouw Bintje Pebesma-Jansma. Van recente datum zijn de alpha en de ijzerster, een naam die volgens Goossenaerts (1956-8, 327) eigenlijk ijselster moet zijn; we vinden beide benamingen ook in ons materiaal. De aardappelteelt strekt zich uit aan beide zijden van de taalgrens. Men vindt dan ook in Waals Haspengouw oude benamingen die kennelijk aan het Limburgs zijn ontleend; zoals er ook vele aardappelbenamingen in Limburg aan het Waals ontleend zijn. Als voorbeeld van deze laatste groep gelden niet alleen het woord patatten of de benaming walen, maar ook marjolaine, alfa en het bargoense pomme. Aan de andere kant, in Hesbaye, vindt men krugers, milords en edouards, bintjes en eigenheimers, magnum bonums en muizen (Zie Warnant 1949, 172-4). Industrie is een verkorting van industrie-aardappel, ook wel fabrieksaardappel genoemd, een soort die, in tegenstelling tot de consumptieaardappel, werd verwerkt tot aardappelmeel. De poolse industrie, na de tweede wereldoorlog ingevoerd, is een verbeterde kweek met aanmerkelijk meer opbrengst dan de vooroorlogse inlandse industrie. De thorbecke is zoɛn inlandse industrie. Candael, in candaelse aardappelen, is een zuidelijke familienaam. Wreed, in wrede schillen en dergelijke, betekent plaatselijk zoveel als ruw, grof, gekerfd. De indeling is geschied naar verwante woordtypen, zonder te letten op daadwerkelijke verschillen in ras en/of verbouwing. De volgende indeling is gebruikt: kleur: blauw - geel - groen - rood - rose - wit; eigenschap: bloem - bol - muis - oog - plat; andere benoemingsmotieven: eersteling - eigenheimer - industrie - milord - diversen. Combinaties van kleur - eigenschap en kleur - andere benoemingsmotieven zijn in de soortnamen mogelijk. In die gevallen is het kernelement bepalend voor de plaats in de indeling. Door middel van het register kan men een andere ordening aan het materiaal geven; zie bij voorbeeld WBD.I, aflevering 8, blz. 1444. [N 12, 1; A 23, 17b; Lu 1, 17b; monogr.; add. uit materiaal van het lemma AARDAPPEL]
I-5
|
| 20320 |
oude man |
oud mens:
òwwə mĭĕnsj (Q113p Heerlen),
oude:
òwwə (Q113p Heerlen),
oude man:
inne ouwe man (Q113p Heerlen),
òwwə mán (Q113p Heerlen)
|
oude [een ~ man] [SGV (1914)] || oude man [ouken, ouderling, oude paai, peke, pee, knar] [N 86 (1981)]
III-2-2, III-3-1
|
| 28454 |
oude raat |
zwart raam:
(mv)
šwatǝ rāmǝ (Q113p Heerlen)
|
Reeds bebroede raat. Doordat celbodem en celhoeken niet schoongemaakt worden, wordt het volume van de gebruikte raat kleiner. In een oude, veel bebroede raat worden kleinere bijen geboren dan in een nieuwe raat. Dit betekent minder honing. De kleur van de aanvankelijk witte en lichtgele raat is door herhaaldelijk broeden van bruin tot zwart geworden. Deze verkleuring wordt vooral in de hand gewerkt door de uitwerpselen der larven. [N 63, 13e]
II-6
|
| 28526 |
oude stok |
oude stok:
ǫwǝ štǫk (Q113p Heerlen)
|
Volk dat achterblijft in de korf of kast, als er gezwermd wordt. [N 63, 38b]
II-6
|
| 18649 |
oude versleten hoed |
loesjhoed:
loeschhood (Q113p Heerlen)
|
hoed, oude versleten of ontredderde ~ [loesj, sjaphoed] [N 25 (1964)]
III-1-3
|
| 20319 |
oude vrouw |
oud mens:
aot mĭĕnsj (Q113p Heerlen),
oude:
òw (Q113p Heerlen),
oude vrouw:
òw vròw (Q113p Heerlen)
|
oude vrouw [kogehel] [N 86 (1981)]
III-2-2
|