| 25540 |
bloemkuip |
bloemkuip:
blōmkȳp (L292p Heythuysen)
|
De kuip waarin de bloem bewaard wordt. [N 29, 17]
II-1
|
| 30027 |
blusbak |
kalkbak:
kalǝk˱bak (L292p Heythuysen),
lesbak:
lɛs˱bak (L292p Heythuysen)
|
De houten of ijzeren bak waarin de kalk geblust wordt. De bak is doorgaans voorzien van een opening met schuif en rooster waarlangs men het kalk-watermengsel uit de bak kan laten stromen. Het rooster was volgens de invuller uit L 321 voor het opvangen van de rommel, het schuifje diende om de bak af te sluiten. De blusbak had in deze plaats de volgende afmetingen: 2,5 m lang, 1,75 m breed en 1 á 1,25 m hoog. [N 30, 32a; monogr.]
II-9
|
| 30566 |
blusser |
kraaiepoot:
krɛjǝpuǝt (L292p Heythuysen)
|
Klein, ongeblust kalksteentje in pleisterwerk. De aanwezigheid van ongebluste deeltjes in pleisterwerk dient zoveel mogelijk worden vermeden, aangezien deze langzaam uitblussen, zich uitzetten en de pleisterspecie vervolgens van de muur afdrukken. Het barsten van een ongeblust kalkdeeltje werd in L 265 'spotten' ('spø̜tjǝ') genoemd. [N 32, 37c; monogr.]
II-9
|
| 17881 |
bluts |
bluts:
bluts (L292p Heythuysen),
bult:
bult (L292p Heythuysen)
|
Deuk: een buiging in een effen opppervlak door een stoot veroorzaakt (buts, bluts, bult, duts, deuk). [N 84 (1981)]
III-1-2
|
| 17882 |
blutsen |
blutsen:
bluutsen (L292p Heythuysen)
|
Blutsen: een buil slaan, een deuk slaan (blutsen, knutsen, butsen). [N 84 (1981)]
III-1-2
|
| 24999 |
bobbel, kleine verhevenheid |
brobbel:
broebel (L292p Heythuysen)
|
een kleine, ronde, meestal holle verhevenheid op een oppervlak [bobbel, brobbel, knobbel, hulte] [N 91 (1982)]
III-4-4
|
| 24569 |
boeket |
bloemetje:
’n bleumke (L292p Heythuysen),
bosje bloemen:
böske bloome (L292p Heythuysen)
|
Een aantal bijeengebonden of —gevoegde bloemen (tuit, tuiltje, boeket, ruiker, bloemetje). [N 82 (1981)]
III-4-3
|
| 32982 |
boekweit |
boekweit:
bōgǝnt (L292p Heythuysen),
bōkǝntj (L292p Heythuysen)
|
Fagopyrum esculentum Moench. Een graansoort die gemakkelijk groeit op weinig vruchtbare grond. Boekweit kent geen aren; de korrels hangen in trosjes aan vertakkingen van de stengel. Het zaad is licht en wordt zeer dun gezaaid, slechts 20 kg per hectare. De samenstelling boekweit, -letterlijk "beuke-tarwe" (boek is wisselvorm van beuk), vanwege de drievlakkige vrucht- is kennelijk al snel ondoorzichtig geworden, temeer omdat het element ''weit'' voor "tarwe" in het zuiden van het Nederlandse taalgebied tot de uiterste oostrand beperkt was (zie het lemma ''tarwe'' (1.2.8) met kaart 8). Er zijn dan ook talrijke contractie-vormen ontstaan; het WNT geeft: boekeit, boeket, boekent. In de XVe eeuw is het gewas vanuit Aziē naar Europa ingevoerd; de eerste attestatie in het Nederlandse taalgebied dateert van 1440. De zegsman van K 278 merkt op: "Boekweit en koolzaad werden gewoonlijk alleen op het veld gedorst omdat het geen vervoer verdragen kon." Volgorde van de varianten 1) twee volledige syllaben 2) tweede syllabe toonloos 3) n-epenthese in tweede syllabe. Zie afbeelding 1, f.' [JG 1a, 1b; L 1 a-m; L lijst graangewassen, 1; R 3, 26; S 4; Wi 18; monogr.]
I-4
|
| 26631 |
boekweitdoppen |
boekweitsklijen:
bōkǝsklijǝ (L292p Heythuysen),
klijen:
klijǝ (L292p Heythuysen)
|
Zemelen van boekweit. [JG 1b; N Q, 15; monogr.]
II-3
|
| 19773 |
boenen |
boenen:
bunə (L292p Heythuysen, ...
L292p Heythuysen)
|
meubels en vloerzeil met behulp van was en een doek glimmend maken [DC 15 (1947)]
III-2-1
|