| 18143 |
bochel |
bult:
bəlt (Q039p Hoensbroek),
hoge rug:
hooge ruk (Q039p Hoensbroek),
pokkel:
poekel (Q039p Hoensbroek),
pokkel (Q039p Hoensbroek)
|
bochel [hooge ruch, bult, schoft] [N 10a (1961)] || bult [ZND A2 (1940sq)]
III-1-2
|
| 21864 |
bod |
bod:
bod (Q039p Hoensbroek),
bôd (Q039p Hoensbroek)
|
de geboden som op een veiling [bod, gebod, roep] [N 89 (1982)]
III-3-1
|
| 29573 |
bodem |
bodem:
bǭm (Q039p Hoensbroek),
bodembreder:
bǭmbrēr (Q039p Hoensbroek)
|
De uit planken bestaande bodem van de bak van de kar, wagen of kruiwagen. [N 17, 23 + 45; N 18, 99; N G, 53d; JG 1a; monogr.]
I-13
|
| 24569 |
boeket |
boeket:
ee boeket (Q039p Hoensbroek),
ideosyncr.
boeket (Q039p Hoensbroek),
struis:
sjtraus (Q039p Hoensbroek),
wis:
inne wusj (Q039p Hoensbroek)
|
Een aantal bijeengebonden of —gevoegde bloemen (tuit, tuiltje, boeket, ruiker, bloemetje). [N 82 (1981)] || ruiker
III-4-3
|
| 32982 |
boekweit |
boekweit:
bokǝnt (Q039p Hoensbroek)
|
Fagopyrum esculentum Moench. Een graansoort die gemakkelijk groeit op weinig vruchtbare grond. Boekweit kent geen aren; de korrels hangen in trosjes aan vertakkingen van de stengel. Het zaad is licht en wordt zeer dun gezaaid, slechts 20 kg per hectare. De samenstelling boekweit, -letterlijk "beuke-tarwe" (boek is wisselvorm van beuk), vanwege de drievlakkige vrucht- is kennelijk al snel ondoorzichtig geworden, temeer omdat het element ''weit'' voor "tarwe" in het zuiden van het Nederlandse taalgebied tot de uiterste oostrand beperkt was (zie het lemma ''tarwe'' (1.2.8) met kaart 8). Er zijn dan ook talrijke contractie-vormen ontstaan; het WNT geeft: boekeit, boeket, boekent. In de XVe eeuw is het gewas vanuit Aziē naar Europa ingevoerd; de eerste attestatie in het Nederlandse taalgebied dateert van 1440. De zegsman van K 278 merkt op: "Boekweit en koolzaad werden gewoonlijk alleen op het veld gedorst omdat het geen vervoer verdragen kon." Volgorde van de varianten 1) twee volledige syllaben 2) tweede syllabe toonloos 3) n-epenthese in tweede syllabe. Zie afbeelding 1, f.' [JG 1a, 1b; L 1 a-m; L lijst graangewassen, 1; R 3, 26; S 4; Wi 18; monogr.]
I-4
|
| 26631 |
boekweitdoppen |
kaf:
kāf (Q039p Hoensbroek)
|
Zemelen van boekweit. [JG 1b; N Q, 15; monogr.]
II-3
|
| 21301 |
boer |
boer:
būr (Q039p Hoensbroek)
|
Waar de aangegeven meervoudsvorm afwijkt van de regelmatige -ǝ(n) achtervoeging, is dat hier opgenomen. Op kaart 5 zijn de verspreidingsgebieden van de Nederlandse afleidingen labeurder "boer" en labeuren "boeren" en "hard werken" van het Franse labeur aangegeven. [N 5A, 95b; A 3, 37; A 16, 22; A 20, 1b; L 1, a-m; L 4, 37; L 14, 6; S 4 en 6; Wi 15; monogr.]
I-6
|
| 33322 |
boeren |
labeuren:
labø̄rǝ (Q039p Hoensbroek
[(met goed resultaat)]
)
|
Het uitoefenen van het boerenbedrijf; voor de opgaven labeuren doorgaans met de speciale connotatie van zware lichamelijke arbeid. Andere bijzonderheden zijn bij de opgaven zelf vermeld. Voor Q 20, 101, 113 en 253 is aangetekend dat uitspannen (ūtɛ̄panǝ) wordt gebruikt voor het "ophouden met boeren"; in Q 101 wordt bovendien voor "beginnen met boeren" de term zich aanspannen (zix ānɛ̄panǝ) opgegeven. Zie ook kaart 5. [L 37, 11c; monogr.; add. uit N 5A, 95a]
I-6
|
| 24731 |
boerenjasmijn |
jasmijn:
jasmijn (Q039p Hoensbroek),
ideosyncr.
jasmīen (Q039p Hoensbroek)
|
Jasmijn, een heester met witte, welriekende bloemen (jasmijn, zezemien). [N 82 (1981)]
III-4-3
|
| 20681 |
boerenkool |
kool:
kuu-əl (Q039p Hoensbroek),
kūūël (Q039p Hoensbroek)
|
[N Q (1966)]boerenkool als gerecht [N Q (1966)]
I-7, III-2-3
|