| 21301 |
boer |
boer:
boer (Q111p Klimmen),
būr (Q111p Klimmen),
dizze boer (Q111p Klimmen),
dê boer (Q111p Klimmen),
boerenlui (coll.):
būrǝlȳi̯ (Q111p Klimmen),
labeurder:
labø̄rdǝr (Q111p Klimmen)
|
boer [SGV (1914)] || deze [~ boer] [SGV (1914)] || die [~ boer] [SGV (1914)] || Waar de aangegeven meervoudsvorm afwijkt van de regelmatige -ǝ(n) achtervoeging, is dat hier opgenomen. Op kaart 5 zijn de verspreidingsgebieden van de Nederlandse afleidingen labeurder "boer" en labeuren "boeren" en "hard werken" van het Franse labeur aangegeven. [N 5A, 95b; A 3, 37; A 16, 22; A 20, 1b; L 1, a-m; L 4, 37; L 14, 6; S 4 en 6; Wi 15; monogr.]
I-6, III-3-1
|
| 22604 |
boer in het kaartspel |
boer:
kleieboer (Q111p Klimmen)
|
klaveren boer [SGV (1914)]
III-3-2
|
| 33316 |
boerderij, algemeen |
boerderij:
burdǝrii̯ (Q111p Klimmen),
boerengoed:
būrǝgōt (Q111p Klimmen),
boerenhof:
burǝnhǭf (Q111p Klimmen),
boerenhuis:
burǝnhus (Q111p Klimmen),
hof:
hǭf (Q111p Klimmen),
labeuring:
labø̄reŋ (Q111p Klimmen)
|
Het gehele complex, alle opstallen te samen genomen. De oorspronkelijke betekenis van hof is "binnenhof, omheinde ruimte"; hier is sprake van ellips uit hofstede, "hoeve". Onder bedrijf is de specifieke betekenis van "boerenbedrijf" te verstaan; het algemene gedoen heeft ook diezelfde specifieke betekenis. De betekenis van labeur en labeuring is hier het gehele complex van het boerenbedrijf, vaak met de bijbetekenis van "waar zwaar werk wordt gedaan"; vergelijk de lemma''s "boeren" (1.1.8) en "werken op de boerderij" (1.3.10). Vele benamingen die voor de boerderij in het algemeen zijn opgegeven, zoals winning en hof, komen ook terug onder de specifieke boerderijnamen, zoals "eigen hoeve" en "pachthoeve". De geografische uitgebreidheden van deze termen verschillen van begrip tot begrip. Zie de betrokken lemmata van deze paragraaf. Staai is oorspronkelijk de benaming van een bepaalde boerderij bij het veer in Wanssum; de benaming correspondeert aan stade, een afleiding van staan. Bij schans wordt aangetekend: "hoeve met water rondom"; bij kraam: $$speciale betekenis$$ "boerderij". Munkhof correspondeert met monnikhof, te verstaan als "abdijhoeve". Kaart 1 is een verzamelkaart; ook de samenstellingen met hof,geleg, plaats en winning van het lemma "grote boerderij" (1.1.2) zijn erin ondergebracht. [A 10, 2a; A 11, 4; L 1, a-m; L 12, 1; L 22, 1; L 38, 20 en 22; S 4; Wi 4; monogr.; add. uit N 5A, 95; L 37, 11a]
I-6
|
| 33322 |
boeren |
boeren:
būrǝ (Q111p Klimmen),
brakkelen:
braqǝlǝ (Q111p Klimmen
[(slordig werken)]
),
labeuren:
labø̄rǝ (Q111p Klimmen),
plodderen:
ploi̯ǝrǝ (Q111p Klimmen)
|
Het uitoefenen van het boerenbedrijf; voor de opgaven labeuren doorgaans met de speciale connotatie van zware lichamelijke arbeid. Andere bijzonderheden zijn bij de opgaven zelf vermeld. Voor Q 20, 101, 113 en 253 is aangetekend dat uitspannen (ūtɛ̄panǝ) wordt gebruikt voor het "ophouden met boeren"; in Q 101 wordt bovendien voor "beginnen met boeren" de term zich aanspannen (zix ānɛ̄panǝ) opgegeven. Zie ook kaart 5. [L 37, 11c; monogr.; add. uit N 5A, 95a]
I-6
|
| 24731 |
boerenjasmijn |
jasmijn:
#NAME?
jasmien (Q111p Klimmen)
|
Jasmijn, een heester met witte, welriekende bloemen (jasmijn, zezemien). [N 82 (1981)]
III-4-3
|
| 20681 |
boerenkool |
groen moes:
greun moos (Q111p Klimmen),
groenmoes:
greun moos (Q111p Klimmen, ...
Q111p Klimmen),
kool:
kuel (Q111p Klimmen),
kûûl (Q111p Klimmen),
Syst. WBD
kûûl (Q111p Klimmen),
voerkool:
voor de dieren
voorkuel (Q111p Klimmen)
|
[N Q (1966)]Boerenkool (boeremoes?) [N 16 (1962)] || boerenkool als gerecht [N Q (1966)]
I-7, III-2-3
|
| 20682 |
boerenkoolstamppot |
kool ondereen:
Syst. WBD
kûûl-ongerein (Q111p Klimmen)
|
Stamppot van aardappelen en boerenkool [N 16 (1962)]
III-2-3
|
| 24861 |
boerenwormkruid |
reindersknoop:
Veldeke
reindesjknüp (Q111p Klimmen)
|
Boerenwormkruid (tanacetum vulgare 50 tot 120 cm groot. De stengels groeien rechtop; de bladeren zijn geveerd met langwerpige, gezaagde slippen; de bloemen staan in knoopvormige hoofdjes, vele bijeen in een platte tros, straalbloemen ontbreken, geel gek [N 92 (1982)]
III-4-3
|
| 33331 |
boerenzoon |
boerenjongen:
burǝjǫŋǝ (Q111p Klimmen)
|
Bij halfersjong is de betekenis gespecificeerd: "pachterszoon".
I-6
|
| 24123 |
boerenzwaluw, zwaluw |
zwalber:
zjwalber (Q111p Klimmen, ...
Q111p Klimmen,
Q111p Klimmen,
Q111p Klimmen),
žwalbərə (Q111p Klimmen)
|
boerenzwaluw (19 roodachtig keeltje; zeer puntige vorkstaart; nest van klei en sprietjes binnenin een schuur [N 09 (1961)] || zwaluw [DC 35 (1963)], [SGV (1914)] || zwaluw (mv.) [RND]
III-4-1
|