e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren... plaats=Koersel

Overzicht

Gevonden: 2642

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
bellen aan het hoofdstel paardsbellen: pęi̯ǝrs˱bęlǝ (Koersel) Soms kunnen er aan een hoofdstel bellen bevestigd worden, maar meestal gebeurt dat niet bij boerenpaarden. [N 13, 39] I-10
belofte niet houden zijn woord roffen: woord roffen (Koersel) hoe heet: een belofte of een gegeven woord niet houden, een overeenkomst opzeggen? (in 1 woord) [ZND 32 (1939)] III-3-1
beloken pasen beloken pasen: beloken paôesen (Koersel), blōkə p-əsə (Koersel), bəlo:kən paoschən (Koersel) Beloken Pasen (zondag na Pasen). [ZND 17 (1935)] III-3-3
bemesten bemesten: bǝmęstǝn (Koersel), mesten: męstǝ (Koersel) De in dit lemma opgenomen woorden betekenen "mest in het land doen, het land vruchtbaar maken met stalmest". Ze worden doorgaans gebruikt in combinatie met "akker", "(stuk) land" e.d., ook al is dit object - behoudens een enkele uitzondering - bij de onderstaande woordtypen er niet bij vermeld. Voor mesten in de zin van "mest naar het land brengen" en "mest over het land uitspreiden" zie men de lemmata mest uitrijden en mest verspreiden. [JG 1a + 1b; N 11, 14; N 11A, 1; L 1a -m; L 31, 18; S 23; mongr.] I-1
benamingen van het paard naar de leeftijd (een) driejarige: drɛ̄i̯jǭrǝgǝ (Koersel), (een) tweejarige: twijǭǝrǝgǝ (Koersel), achttienmaander: āxteǝnmǭǝndǝr (Koersel  [(achttien maanden oud)]  ), vierjariger: vīrjǭǝrǝgǝr (Koersel) Namen voor het onderscheid naar de leeftijd zijn talrijk. Specifieke namen treffen wij vooral aan tijdens de ontwikkeling van jong veulen tot paard. Na één jaar is het een jaarling. Wordt het op anderhalve à tweejarige leeftijd voor het eerst met een merrie voor een voertuig gespannen, dan heet het aanspanner of achttienmaander. Zijn de veulens na circa twee jaar volwassen geworden, dan zijn het tweejarigen of twenters. Nadien worden nog weinig specifieke namen volgens de leeftijd gegeven, behalve als de paarden (te) oud geworden zijn: ouder paard (zes tot twaalf jaar), oud paard (dertien jaar en meer). De leeftijd van een paard kan worden vastgesteld aan de hand van het gebit. Als alle vaste snijtanden volledig doorgekomen zijn, heeft het een "volwassen gebit". Vanaf nu wordt de leeftijd bepaald op grond van de veranderingen die zich op het kauwvlak van de ondertanden voltrekken en van de hoek die de ondertanden met deze uit de bovenkaak vormen. Tot achtjarige leeftijd is de ouderdom nauwkeurig vast te stellen; daarna wordt het wat moeilijker en noemt men een paard aftands. [A 32, 11a, 11b, 11c, 11d, 11e en 11f; A 45, 28a; N 8, 5, 15, 20, 62f en 62g; monogr.] I-9
benen (spotnamen) poten: putn (Koersel, ... ), stapels: stāpəls (Koersel), stāpələ (Koersel), stelten: steͅltn (Koersel), steͅltən (Koersel) benen: spotbenamingen [billewaage, pikkels, stekken] [N 10 (1961)] III-1-1
bergx berg: bɛrg (Koersel), bergen (mv.): mv.!  bérrəch (Koersel) berg [ZND A1 (1940sq)] || berg (bergen) [RND] III-4-4
beroerte beslag: beslaag kre-igen (Koersel) een beroerte, een geraaktheid krijgen [ZND 32 (1939)] III-1-2
berrie berrie: børi (Koersel) Elk van de twee bomen van de hoog- en stortkar waartussen het paard gespannen werd. De berries van de hoogkar verschillen essentieel van die van de stortkar: bij de eerste lopen de berries onder de hele bak door en maken ze er deel van uit (de zijwanden worden erop vastgezet), terwijl bij de tweede de berries tot halverwege de bak lopen en een aparte constructie vormen waarop de bak rust. Hierdoor kan de bak van de stortkar kippen, terwijl de berries op hun plaats blijven. Wanneer de bak van de hoogkar echter gekipt moet worden, gaat het hele voorstel van de kar omhoog. [N 17, 16 + 50b; N G, 54b + 64b; JG 1a; JG 1b; JG 1d; JG 2c; L 32, 63; L 34, 10; A 27, 20; Lu 5, 20] I-13
beschuit beschuit: bəsxøͅ.t (Koersel), 1a-m  mi.schuit (Koersel) beschuit [ZND 21 (1936)] || de beschuit [N 29 (1967)] III-2-3