| 20336 |
zuster |
zuster:
zuister (Q074p Kortessem),
zöuistər (Q074p Kortessem)
|
zuster [ZND 04 (1924)]
III-2-2
|
| 20626 |
zuurdeeg |
desem:
dēsǝm (Q074p Kortessem)
|
Door gisting verzuurd deeg, gebruikt als rijsmiddel om nieuw brood te maken. Het is overschot van het deeg dat de vorige keer is gebakken. Met zuurdeeg wordt roggebrood gebakken, terwijl voor witbrood brouwersgist wordt gebruikt. Het zuurdeeg wordt in een bepaalde vorm, meestal broodvorm, gekneed en aan de bovenkant van een gaatje voorzien waarin een handvol zout wordt gedaan. Ook maakt men met de vinger wel eens een kruisje waarop men dan zout strooit. Tot de volgende bakdag wordt het zuurdeeg in de baktrog of in een doek of pot of in de kelder bewaard. Voor het gebruik wordt de droge korst van het zuurdeeg afgesneden en de rest in warm water gebrokkeld en geweekt (Weyns blz. 45). [N 29, 23a; N 16, 75; N 29, 23b; L 1a-m; L 2, 21b; LB 2, 236; OB 2, 4; OB 2, 6; JG 1b add.; S 6; S 6 add.; monogr.]
II-1
|
| 20679 |
zuurkool |
zuurmoes:
zourmoes (Q074p Kortessem),
zū.rmus (Q074p Kortessem),
zūrmus (Q074p Kortessem)
|
ingemaakte witte kool [Goossens 1b (1960)] || zuurkool [ZND 08 (1925)]
III-2-3
|
| 17883 |
zwaaien |
wenken:
weinke (Q074p Kortessem)
|
zwaaien
III-1-2
|
| 18160 |
zwachtel |
vees:
veës (Q074p Kortessem)
|
zwachtel
III-1-2
|
| 32917 |
zwaden spreiden |
breken:
bri.ękǝ (Q074p Kortessem)
|
Het uiteengooien van de versgemaaide regels gras. Het voorwerp van de overgankelijke werkwoorden is steeds: gezwaden of gras. [N 14, 97a; JG 1a, 1b, 2c; monogr.]
I-3
|
| 32875 |
zwadkeerder, beugel |
jager:
jięgǝr (Q074p Kortessem)
|
De doorgaans metalen beugel, vastgemaakt onderaan de steel van de zeis, die dient om het afgemaaide gras, dat door de rug en de hak van het blad en door de steel wordt meegenomen, te ondersteunen, zodat het links van de maaier in een gezwad komt te liggen. Bij het maaien van gras is een dergelijke beugel niet onontbeerlijk en vaak ook jong of overgenomen van ànder maaiwerk (graan, boekweit, evie). De beugel is meestal een gebogen stuk stevig ijzerdraad, soms ook wel een tak of een gebogen latje. Zie afbeelding 4, nummer A5 en B5. Grotere beugels, die derhalve doorgaans niet voor het maaien van gras, maar voor het maaien van graangewassen met name in de Belgische Kempen werden gebruikt, waren soms voorzien van een lap (vergelijk de opgave drapeau) of een stuk jute, of van haken of tanden; in het laatste geval werden ze wolf genoemd. Het lijkt niet onwaarschijnlijk dat, tenminste oorspronkelijk, ook de kam-benamingen voor de zwadkeerder zijn ontstaan vanwege dergelijke tanden of haken aan de beugel. [N 18, 67f; JG 1a, 1b, 2c, A 14, 3; L 45, 3; monogr.]
I-3
|
| 20355 |
zwager |
schoonbroer:
sjoenbruur (Q074p Kortessem),
sjoubruur (Q074p Kortessem),
sjounbruur (Q074p Kortessem),
zwager:
zwoùger (Q074p Kortessem)
|
schoonbroer
III-2-2
|
| 17557 |
zwak en mager persoon |
kettel:
B.v. kettel v.e. menneke/vrauwke.
kettel (Q074p Kortessem)
|
tenger
III-1-1
|
| 17972 |
zwak, ongezond |
zwak:
B.v. t gèt goed, ma ich stùn nog zwoôk op men bein.
zwoôk (Q074p Kortessem)
|
zwak
III-1-2
|