| 34250 |
karnvat |
botterkarn:
[botter]kęn (L211p Leunen),
karn:
kęn (L211p Leunen)
|
Botervat waarbij de karnstaf (zie het lemma ''karnstaf'' (12.3) in deze aflevering) met de daaraan bevestigde schijf in een op- en neergaande beweging wordt gebracht. Dit vat, waarin de melk tot boter gekarnd wordt, kan van verschillende materialen gemaakt worden. Vaak was het van hout (kersenhout kērs in L 329) of steen en soms van metaal, bijvoorbeeld van een omgebouwde melkbus (melkbus męlǝkbøs in L 322a, melktuit męlǝktø̜i̯t in L 163, 164 en 165, tuit tø̜i̯t in L 373). Zie voor de fonetische documentatie van (boter) en (botter) het lemma ''boter'' (12.14) in deze aflevering.' [A 7, 19, 19a en 23; A 16, 8a; L 1a-m; L 22, 8 add.; L 27, 67 en 68; JG 1a, 1b, 1c, 2c; S 17; Ge 22, 11, 15 en 16; monogr.; add. uit N 5A (I]
I-11
|
| 24333 |
karper |
karper:
karper (L211p Leunen)
|
karper [SGV (1914)]
III-4-2
|
| 19398 |
karpet, vloerkleed |
karpet:
vloerkleed
kerpet (L211p Leunen),
vloerkleed:
vloērklieëd (L211p Leunen)
|
karpet || vloerkleed
III-2-1
|
| 33694 |
karrenspoor |
binnenweg:
benǝwɛx (L211p Leunen),
karspoor:
karspōrǝ (L211p Leunen),
karweg:
karwɛx (L211p Leunen),
zandweg:
zantwɛx (L211p Leunen)
|
Een niet-verharde weg met geulen die zijn ontstaan door het uitschuren van karwielen. [A 21, 2a; A 21, 2b; N 18, 40; monogr.]
I-8
|
| 32224 |
karspoor |
karrenspoor:
kárǝspōr (L211p Leunen),
karspoor:
kárspōr (L211p Leunen)
|
Bij een onverharde weg, de twee evenwijdig lopende uithollingen in het wegdek, veroorzaakt door de wielen van de kar. [JG, 1a; monogr.]
II-12
|
| 34621 |
karsteun |
achterste stelt:
axtǝrstǝ stɛlt (L211p Leunen),
stelten:
stęltǝ (L211p Leunen),
trekstelt:
trɛkstɛlt (L211p Leunen)
|
Steun die onder de kar geplaatst wordt bij het laden en lossen. Er zijn drie types karsteunen, die over het algemeen dezelfde benamingen hebben: een zware, T-vormige steun die de voorkant van de kar ondersteunt en die bij het rijden onder de schoot wordt opgehangen, een lichtere steun die voorkomt dat de kar bij het laden en lossen naar achter omkipt en die bij het rijden achter onder de kar hangt en een stok van ongeveer een meter die de berrie steunt en die bij het rijden onder de berrie hangt. De woordtypes houweel en hak zijn voorbeelden van betekenisverschuiving: toen de wegen nog niet geasfalteerd waren en bijgevolg soms slecht berijdbaar waren, had de boer een hak bij zich waarmee hij de wielen vrij kon maken als de kar of wagen vastgereden was. Deze hak werd ook gebruikt als steun voor de berries. Later, toen de wegen beter werden, was deze hak niet meer nodig en werd de steun, die in de plaats van de eigenlijke hak kwam, soms ook "hak" of "houweel" genoemd. Het eerste deel van het lemma is samengesteld uit benamingen die voor de drie types karsteun gelden. De meervoudsvormen zijn wel steeds benamingen voor de berriestutten (de derde bovenvermelde soort). De woordtypes waarbij door een toegevoegd adjectief of het eerste lid van de samenstelling duidelijk wordt om welke karsteun het gaat, staan onder A. Zware karsteun, B. Lichte karsteun en C. Berriestut. [N 17, 40 + 77 + 78 + 79 + 99; N G, 62a + 63a-b; JG 1a; JG 1b; JG 1d; JG 2b; JG 2c; R 14, 23e; monogr.]
I-13
|
| 31572 |
karwip |
luie knecht:
løje knɛxt (L211p Leunen)
|
Werktuig dat door smeden wordt gebruikt om karren op te lichten, bijvoorbeeld wanneer er onderdelen van een wiel zoals een naafbus of wielband vervangen moeten worden. Het bestaat uit een getande stang die door middel van een hefboom omhoog en omlaag kan worden bewogen. Mogelijk kunnen met de termen in dit lemma ook andere soorten heftoestellen worden bedoeld. Zie ook afb. 208. [N 17, 81; N 33, 283; monogr.]
II-11
|
| 19695 |
kast |
kast:
kast (L211p Leunen),
Enne kâs van \'n huus Nó de kermes ligge de muËs doeëd vur de kâs: gezegde, nadat men grote uitgaven heeft gedaan t.b.v. een feestelijke gebeurtenis Hij/Zij druËgt \'t kaesje òp de rug en schiet onder de kâs: Degenererende opmerking over een persoon met een bochel
kâs(t) (L211p Leunen)
|
kast [SGV (1914)]
III-2-1
|
| 19505 |
kastplank |
bred:
brit (L211p Leunen),
kastplank:
kâs(t)plaank (L211p Leunen),
schap:
sxāp (L211p Leunen)
|
kastplank || plank in een kast [DC 16 (1948)] || schap
III-2-1
|
| 19826 |
kat |
kat:
kat (L211p Leunen, ...
L211p Leunen),
miem:
miem (L211p Leunen),
mies:
mies (L211p Leunen, ...
L211p Leunen)
|
kat [SGV (1914)] || kat, poes || kat, roepnaam
III-2-1
|