| 32798 |
kruiselings eggen |
op zijn langs en terwars [eggen]:
ǫp ˲zǝ láŋs˱ ɛn tǝrweęs (P051p Lummen)
|
Bij de bewerking van stoppelland zowel als bij onkruidbestrijding egt men het stuk vaak kruisvormig, d.w.z. in de lengte en in de breedte. Gewoonlijk worden alleen brede akkers op deze wijze bewerkt; wanneer men een smalle akker (ook) in de breedte egt, moet er immers veel vaker gekeerd worden, wat meer tijd vraagt dan wanneer men die akker (nog eens) in de lengte egt. Voor het werkwoordelijk deel eggen en de weglating daarvan bij de varianten zij verwezen naar de toelichting op het lemma ''eggen''. [JG 1a + 1b + 1c; N 11, 84b]
I-2
|
| 23313 |
kruisen, kruisdagen? |
kruisen:
kroͅis (P051p Lummen),
krö:sə (P051p Lummen)
|
kruisen [RND]
III-3-3
|
| 25989 |
kruisplaten |
kruiswerk:
krōǝswɛrk (P051p Lummen),
liggers:
legǝrs (P051p Lummen),
standerdkruis:
standǝrtkrø̜̄s (P051p Lummen)
|
De kruiselings op de teerling liggende balken waarop de standerd staat. Zie ook afb. 12. [N O, 42c; Sche 11; A 42A, add.; N O, 42n]
II-3
|
| 24380 |
kruisspin |
kruisspin:
krøͅs-spin (P051p Lummen),
krøͅspin (P051p Lummen)
|
kruisspin, spin met wit kruis op de rug die radvormig web maakt [N 26 (1964)]
III-4-2
|
| 26194 |
kruistouw |
zeel:
zīl (P051p Lummen)
|
Zwaar touw waarmee men de roeden aan de kruipalen kan vastzetten. [N O, 6a]
II-3
|
| 26240 |
kruiswerk |
kruiswerk:
krōǝswęrǝk (P051p Lummen)
|
Het geheel van de vier kruisarmen in het aswiel. [N O, 11e; N O, 11d]
II-3
|
| 26823 |
kruiwagen |
kruiwagel:
krø̜̄.wā.gǝl (P051p Lummen)
|
Kleine eenwielige kar met twee berries, waarmee hij door een mens voortgeduwd en soms ook getrokken wordt. Vaak is er op de berries een bak gemonteerd, waarvan de zijplanken soms afgenomen kunnen worden. Er bestaan echter ook kruiwagens zonder zijplanken en met enkel een hoge voorplank, waarbij de berries via scheien met elkaar verbonden zijn. Zie voor het onderscheid de lemmata bakkruiwagen, scheienkruiwagen en platte kruiwagen. De informant van P 214 merkt hierover op: een soort kruiwagens met planken bodem. Zijstukken kunnen naar believen opgezet of afgenomen worden". De kruiwagen wordt gebruikt voor het vervoer van kleine lasten, zoals bijvoorbeeld mest. Volgens de informant uit Q 77 werd de kruiwagen gebruikt "om allerlei materiaal (behalve cement, zand enz.) te vervoeren" Volgens de informant uit L 269 gebruikt men de kruiwagen wel om zand te vervoeren. De respondent uit L 377 vermeldt als mogelijke vrachten "zakken - ook ander goed (aardappelen, wortels, steenkolen)". Zie voor meer informatie ook de lemmata kruiwagen in wld II,4, in wld II, 8 en in wld II, 9 en steenkar in wld II, 8. [N 18, 97a; N G, 51; N 11, 28; RND, 129; Gwn 8, 1b; S 19; L 29, 4; L 16, 19a; L 1a-m; L 1u, 139; L 45, 14a; L B, 193; JG 1d; A 14, 14a; monogr.]
I-13
|
| 34641 |
kruiwagenberrie |
ber(r)en:
børǝs (P051p Lummen)
|
Elke van de twee lange draagbomen. Aan de voorzijde zijn de twee berries verbonden met de as van het kruiwagenwiel. Aan de andere kant van de berries bevinden zich de handvaten. Bij de meeste kruiwagens kunnen op de berries zijwanden geplaatst worden, zodat de kruiwagen een bak heeft. Bij de bakkruiwagen zijn deze zijwanden vast, en bij de scheienkruiwagen komen ze niet voor. Onderaan de berries bevinden zich de poten van de kruiwagen. [N 18, 98c + 99 + add; N G, 53a; JG 1a; JG 1b; RND 129; monogr.]
I-13
|
| 29960 |
kruizeel |
help:
hølǝp (P051p Lummen),
hulp:
hølǝp (P051p Lummen),
kruiwagelriem:
kruiwagelriem (P051p Lummen),
kruiwagelsriem:
krǭ.wā.gǝlsrī.m (P051p Lummen),
riem:
riem (P051p Lummen)
|
Riem die om de schouders gelegd wordt en aan de berries van de kruiwagen wordt vastgemaakt om het werk van de voerder te verlichten. Zie ook het lemma kruizeel in wld II.9. [N 18, 99, 100; JG 1a; JG 1b; JG 2a; JG 2b; JG 2c; L B, 90; L 35, 31; A 42, 16; monogr] || Van touw of leer vervaardigde band waarmee kruiwagens omhoog worden gehouden tijdens het kruien. De lussen aan de uiteinden van het kruizeel worden daarbij om de handvatten van de burries bevestigd terwijl het middenstuk kruisvormig over de rug of ook enkel om de hals wordt gelegd. [N 30, 22c; monogr.]
I-13, II-9
|
| 26080 |
kruizwengel |
zwengel:
zwęŋǝl (P051p Lummen)
|
De zwengel van de kruias indien deze een soort lier is. Zie ook afb. 23. [N O, 30g]
II-3
|