| 26637 |
maalgoed |
vruchten:
vrø̜xtǝ (Q095p Maastricht),
zakken:
zɛ.k (Q095p Maastricht)
|
De hoeveelheid te malen graan. [Jan 256; Coe 248; Grof 279]
II-3
|
| 26450 |
maalkant |
maalkant:
mā.lkā.nt (Q095p Maastricht),
mǭ.lkā.nt (Q095p Maastricht)
|
De schuinaflopende zijde van de kerf die het eigenlijke maalwerk verricht. Zie ook afb. 77. [N O, 18l; Vds 190; Jan 203; Coe 185; Grof 220]
II-3
|
| 25928 |
maalkleren |
overal:
ō.vǝral (Q095p Maastricht)
|
De kleding die de molenaar draagt tijdens het malen. Vanwege het stof dat hierbij ontstaat, worden over het algemeen kledingsstukken gedragen die licht van kleur zijn. Het lemma bevat algemene benamingen voor de maalkleding, opgaven die op een uit jas en broek bestaand kledingsstuk duiden en termen waarmee een specifiek kledingsstuk (stofjas, stofpit) wordt bedoeld. [Coe 241; Grof 271]
II-3
|
| 26448 |
maallaag |
ballast:
balas (Q095p Maastricht),
maalgedeelte:
mǭ.lgǝdęjltǝ (Q095p Maastricht),
maallaag:
mǭ.llǭ.x (Q095p Maastricht),
verzwaringslaag:
vǝrzwū.reŋslǭ.x (Q095p Maastricht)
|
De uit Frans kwarts of amaril vervaardigde maallaag van ongeveer 15 cm dikte van de kunststeen. Zie ook de toelichting bij het lemma ɛkunststeenɛ.' [Jan 176; Coe 119]
II-3
|
| 26656 |
maalloon, maalgeld |
maalloon:
mā.llū.n (Q095p Maastricht),
mǭ.llu.n (Q095p Maastricht),
molster:
mǫlstǝr (Q095p Maastricht),
mulster:
mø̜lstǝr (Q095p Maastricht)
|
Het maalloon in de vorm van een gedeelte van het gemalen graan of een bedrag in geld dat de molenaar uit het meel schept respectievelijk in rekening brengt. Het maalloon in natura varieerde van plaats tot plaats. Zo vermelden de invullers uit l 213 en l 216 dat daar 1/20 deel werd geschept. In Q 39 werd 1/16 van iedere 100 kilogram als maalloon ingehouden. Volgens de zegsman uit l 381b werd er een onderscheid gemaakt tussen enerzijds het zelf brengen van graan naar de molen en het halen van graan door de molenaar met behulp van de wagen. In het eerste geval werd 1/20, in het tweede geval 1/16 van iedere 100 kilogram meel als maalloon geschept. In l 209 was 1 kilogram gebruikelijk; toch werd ook naar de draagkracht van de boer gekeken bij de bepaling van het maalloon. Voor zover opgegeven door de invullers, is achter het plaatscodenummer tussen ronde haken opgenomen hoeveel het maalloon in de betreffende plaats bedroeg. De woordtypen maalloon (Q 1, Q 2a, Q 3, Q 5, Q 71, Q 72, Q 82, Q 88, Q 95, Q 162, Q 180, Q 188, Q 240, Q 241), maalgeld (l 416, l 417, l 418, P 119, P 120, P 176, P 177a, P 184, P 187, P 188, P 195, Q 77, Q 78, Q 88, Q 159, Q 160, Q 160a, Q 162, Q 164, Q 181, Q 240), molster (K 360, l 414, P 57, Q 2a, Q 84, Q 91), molser (P 184) en molstergeld (Q 83) zijn specifiek van toepassing op een betaling in geld. De woordtypen monster en monstermeel zijn daarentegen in respectievelijk K 318 en K 359 voor ø̄maalgeldø̄ niet gebruikelijk. [N O, 38h; A 42A, 48; JG 1a; JG 1b; Vds 170; Jan 271; Jan 272; Coe 254; Coe 255; Grof 294; Grof 295; monogr.]
II-3
|
| 26366 |
maalsluis |
maalsluis:
mā.lslū.s (Q095p Maastricht),
sluis van het rad:
slø̜js van hǝt rā.t (Q095p Maastricht)
|
De vōōr het molenrad geplaatste sluis die het water doorlaat als men de molen in beweging wil zetten. Het woordtype kleine sluis (l 361, l 362, l 415, P 58, P 187, P 195, Q 71, Q 75, Q 77a, Q 79a) is terug te voeren op het feit dat de maalsluis over het algemeen kleiner is dan de wendsluis. Vgl. ook het lemma ɛwendsluisɛ.' [Vds 47; Jan 37; Coe 31; Grof 64]
II-3
|
| 26440 |
maalstoel |
maalstoel:
mā.lštō.l (Q095p Maastricht)
|
Het stelsel van balken waarop de molenstenen rusten. Volgens Janssen (pag. 131) werd zoɛn maalstoel in watermolens vooral gebruikt in kleine molens, waar de stenen zich op de benedenverdieping bevonden.' [N O, 18u; Jan 254; Coe 232; Grof 260; monogr.; N O, 27b]
II-3
|
| 20509 |
maaltijd |
diner:
dinee (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
Op ¯nen dinee verzeuke ¯ne Fijnene dinee geve D¯n dinee van de Staote
dinee (Q095p Maastricht),
eten:
ete (Q095p Maastricht),
maal:
¯n invoudig maol
maol (Q095p Maastricht),
maaltijd:
De maoltied waos afgeloupe ¯ne Goje maoltied Mosterd nao de maoltied: te laat
maoltied (Q095p Maastricht)
|
diner || fijne maaltijd || maaltijd || maaltijden; Hoe noemt U: Namen voor de verschillende maaltijden, afhankelijk van de tijd van de dag, eventueel van het jaar [N 80 (1980)]
III-2-3
|
| 26576 |
maalvlak |
maalvlak:
mā.lvlak (Q095p Maastricht),
mǭ.lvlak (Q095p Maastricht)
|
Dat gedeelte van het steenoppervlak dat het eigenlijke maalwerk verricht. Volgens Vanderspickken (pag. 41) worden de buitenste 15 tot 20 cm van de steen als maalvlak beschouwd. [N O, 18a; Vds 192; Jan 195; Coe 161; Grof 193; N O, 18a; A 42A, 33]
II-3
|
| 22320 |
maandag na driekoningen |
koperen maandag:
kopere maondag (Q095p Maastricht),
koppermaandag:
Kóppermaondag (Q095p Maastricht),
maandag na driekoningen:
Maondag nao Drei Keuningen (Q095p Maastricht),
maondag nao Dreikuininge (Q095p Maastricht),
maondig nao Dreijkeuninge (Q095p Maastricht),
verloren maandag:
verloou̯.re Mao.ndi:g (Q095p Maastricht),
zwarte koning:
Een van de zegslieden kende deze naam.
zwarte keuning (Q095p Maastricht)
|
Maandag na Driekoningen [koppermaondjeg, verloore maondag]. [N 06 (1960)]
III-3-2
|