e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren... plaats=Maastricht

Overzicht

Gevonden: 8094

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
dirigent dirigent: derizjēnt (Maastricht), dirigeͅnt (Maastricht), dirizjeͅnt (Maastricht), dirrizjent (Maastricht), kapelmeester: De - kwaom te laat veur de rippetiesie.  kapelmeister, kəpelmeister (Maastricht) De leider van een orkest of koor [dirigent, muziekmeester]. [N 90 (1982)] || Dirigent. || Kapelmeester: dirigent van een muziekkorps. III-3-2
dirigent van het zangkoor directeur (fr.): dirrekteur (Maastricht), dèrrektör (Maastricht), dirigent (<du.): dieriegènt (Maastricht), diresjent (Maastricht), dirigent (Maastricht, ... ), dirizjent (Maastricht), dirigent (<du.) van het koor: dirigent vaan `t koer (Maastricht) De dirigent, de leider van het zangkoor. [N 96B (1989)] III-3-3
dispensatie ontheffing: oontheffing (Maastricht, ... ), vrijstelling: vrijstelling (Maastricht), vrijstèlling (Maastricht) De ontheffing, vrijstelling van een kerkelijk gebod of voor-schrift (op het gebied van de zondagsheiliging, vasten en onthouding, huwelijk). [N 96D (1989)] III-3-3
dissel desser: dęsǝr (Maastricht), dɛsǝr (Maastricht), dissel: desǝl (Maastricht), disselboom: desǝlbǫu̯m (Maastricht), distel: destǝl (Maastricht), distelboom: destǝlbǫu̯m (Maastricht) Bijl waarvan het vlakke of holle blad dwars op de steel is bevestigd en naar de steel toe gekromd is. Zie ook afb. 6. Verschillende houtbewerkende beroepen maken gebruik van de dissel. De houtzager kapt er bijvoorbeeld boomstammen vierkant mee, terwijl de kuiper er de schuine kant aan de uiteinden van de duigen van een ton mee maakt. De timmerman hakt goten uit met behulp van de dissel met een hol blad. Het eerste lid uit het woordtype kandelbeitel uit Kerkrade-Bleijerheide (Q 121c) verwijst daar naar. Bij de wagenmaker dient de dissel onder meer voor het bekappen van naven en spaken en bij de klompenmaker om een klomp zijn eerste, ruwe vorm te geven. Voor deze laatstgenoemde werkzaamheden wordt een dissel met korte steel gebruikt. Zie ook afb. 235. [N E, 32c-d; N G, 42a-b; N 50, 18b; N 53, 89a; N 97, 11c; A 29a, 2c; monogr.] || Een (korte of lange) boom of balk die aan het voorste asblok van de driewielige kar, de boomwagen of de wagen bevestigd is. De bespanning van de paarden wordt aan deze balk bevestigd. Naargelang de lengte onderscheidt men de korte of kromme dissel (meestal te vinden bij de driewielige kar en de boomwagen), waaraan ten hoogste twee paarden ingespannen konden worden en de lange dissel (meestal te vinden bij de wagen), waaraan twee of meer paarden ingespannen konden worden. De woordtypen die via een attribuut √©√©n van deze twee disseltypen aanduiden zijn samengebracht op het einde van het lemma. [N 17, 44a + 50b; N G, 70i-j; JG 1b; JG 1c; JG 1d; JG 2b; A 27, 19 + 21 + 22a; Lu 5, 19 + 21 + 22a; Wi 15; R 3, 93; L 33, 32; monogr.] I-13, II-12
distel distel: distǝl (Maastricht), stekel: stekel (Maastricht) De distel (velddistel of akkerdistel, Cirsium arvense) is een hardnekkig onkruid dat zowel in de wei als in de akker bestreden moet worden. De plant heeft sterke, tot diep in de grond vertakte wortels, lange, tot 150 cm hoge stengels die, evenals de lancetvormige bladen, met stekels bezet zijn; de bloemen zijn rood-lila van kleur. De velddistel moet niet verward worden met de melkdistel (Sonchus oleraceus) die wordt geplukt, en soms gekweekt, als konijnevoer. Deze plant zal behandeld worden in de aflevering over het kleinvee. Hier worden eerst de enkelvoudsvormen gegeven: de antwoorden op de vraag naar de naam van de plant. Vervolgens worden ook de meervoudsvormen vermeld; in de woordenschat van de boer zal het begrip immers voornamelijk in het meervoud voorkomen: "die wei staat vol met distels", "distels uitsteken", enz. Zie afbeelding 2. [voor de opgaven in enkelvoud: N 92, 100; L 1 a-m; L 23, 12a; voor de opgaven in meervoud: JG 1b] I-3
divan divan: divan (Maastricht, ... ) divan [N 56 (1973)], [N 56 (1973)] III-2-1
dobbelen dobbelen: dobbele (Maastricht), dobbelen (Maastricht, ... ), doͅbələ (Maastricht, ... ) Dobbelen. || Het kansspel waarbij met dobbelstenen geworpen wordt om daarvan winst of verlies te laten afhangen [dobbelen, teerlingen, bollen, smakken, possediezen, tritsen]. [N 88 (1982)] III-3-2
dobbelen add. knobelen: Z. zwegele.  knóbbelen (Maastricht) Knobelen: gokken met dobbelstenen, spelen met lucifers om een rondje. III-3-2
dobbelsteen dobbelsteen: dobbelstein (Maastricht, ... ), doͅbəlstēn (Maastricht), doͅbəlstēͅn (Maastricht), enen dobbelstejn (Maastricht), vgl. pag. 423 sub teerling: ongebr.; z. dobbelstein.  dobbelstein (Maastricht) Dobbelsteen: teerling. || Een teerling (dobbelsteen, Fr. dé à jouer). [ZND 08 (1925)] || Kleine kubus waarvan de zes vlakken respectievelijk met 1-6 "ogen"voorzien zijn [steen, dobbelsteen, teerling]. [N 88 (1982)] III-3-2
dobber dobber: doͅbər (Maastricht), kurk: kurk (Maastricht), upper?: øͅpər (Maastricht, ... ) De kurken drijver(s) aan het snoer van een hengel [dobber, dop, kurk, upper]. [N 88 (1982)] III-3-2