e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren... plaats=Maastricht

Overzicht

Gevonden: 8094

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
aardappelloof groen: grø̄n (Maastricht), kruid: krūt (Maastricht), loof: lǫuf (Maastricht) De bladeren van de aardappelplant. Ze worden na de oogst bijeengeharkt en verbrand; zie het lemma Aardappelloof Verbranden. Het regelmatig bepalend deel aardappel-, als eerste element in samenstellingen, is hier weggelaten. Bij het woordtype stro geeft de zegsman van L 386 op: "als het droog is". [N 12, 6; JG 1a, 1b, 2c; L 1, a-m; L 30, 34a; S 22; monogr.] I-5
aardappelmand korf: kø̜rǝf (Maastricht) De stevige, doorgaans van tenen vervaardigde grote mand waarin de aardappelen in het veld bijeen werden geraapt. Moderne manden zijn van staaldraad vervaardigd. Soms heeft men twee manden bij zich; één voor de krielaardappelen en één voor de grote aardappelen. Twee rapers werken dan gelijk op, zittend op hun hurken of knieën, en trekken de manden die tussen hen in staan telkens aan de oren met een ruk naar voren, zonder dat ze daartoe omhoog hoeven te komen. De volle manden worden doorgaans rechtstreeks in de slagkar leeggegoten. Soms worden de aardappelen eerst in zakken gedaan; er gaan dan drie manden in een zak van 50 kg. [JG 1b, 2c; monogr.] I-5
aardappelpuree puree: puree (Maastricht, ... ), purée (Maastricht), ¯n Lekkere puree van rinsvleis  puree (Maastricht) puree [stamp, stoemp] [N 38 (1971)] || purée || tot pap geperste aardappelen, tomaten enz. III-2-3
aardappelriek, algemeen riek: rēk (Maastricht) Riek met bolletjes ("kogeltjes") aan de uiteinden van de tanden, om aardappelen mee te verplaatsen, maar ook wel gebruikt om te rooien. Doorgaans heeft de aardappelriek negen tanden, de bietenriek zes, die wat verder uit elkaar staan, en de speciale riek om te rooien vier of vijf. Soms zijn de tanden van de laatste plat (en dan lijkt deze sterk op de Voerriek), terwijl die van de algemeen gebruikte riek rond zijn. Vergelijk ook het lemma Mestriek in aflevering I,1, blz. 8-10 en het lemma Bietenrek in deze aflevering. [N 18, 25a, 25b en 58; JG 1c, 2c; A 28, 3a; Lu 6, 3a; monogr.] I-5
aardappels schillen schillen: eerappel sjelle (Maastricht), eerappele schelle (Maastricht), sjèlle (Maastricht) aardappels schillen [DC 23 (1953)] III-2-3
aardappelstruik struik: struk (Maastricht) Het geheel van de aardappelplant of aardappelbos: wortels, stengels. bladeren en bloemen. In het lemma en op de kaart is aangetekend waar zich de opvallende monoftong /u/ bevindt in struik, terwijl men een diftong of palatalisering zou verwachten; zie Stevens 1951, 249. Voor de fonetische documentatie van de typen aardappel en patat, zie het lemma Aardappel. [N 12, 5; JG 1a, 1b; A 23, 17c; Lu 1, 17c; monogr.] I-5
aardappelziekten aardappelkrankte: ērapǝlkrɛŋdǝ (Maastricht), tweewas: twiwas (Maastricht) Door de intensieve cultuur van aardappelen en omdat men de pootaardappelen won uit de oogst van eigen veld van het jaar ervoor, was de aardappelplant bijzonder vatbaar voor allerlei ziekten. Het aantal ziekten is dan ook zeer groot en het aantal opgaven voor aardappelziekten navenant. Aan de hand van de opgaven is hier de volgende indeling aangehouden: schimmel- en bacterieziekten, virusziekten en voedingsziekten, telkens, waar mogelijk met enkele onderafdelingen. De bijzonderheden worden in het corpus van het lemma gegeven. Vergelijk ook het WBD, I, aflevering 8, 1478-1480. [N 12, 8; monogr.] I-5
aardbei aardbes: eerbeis (Maastricht, ... ), eerbeis, erebeis (Maastricht), eerbeize (Maastricht), eerbeizen (Maastricht), ēͅrbeͅi̯s (Maastricht), -  eerbeize (Maastricht), Endepols  eerbeis (Maastricht, ... ), ideosyncr. additie bij vraag 140  eer(d)beize (Maastricht), eerbeize (Maastricht), WBD/WLD  eerbijs (Maastricht), eerbèjs (Maastricht), ēērbeis (Maastricht), WLD  eerdbijzə (Maastricht), aardebes: erebeis (Maastricht, ... ), erebeize (Maastricht), ēͅrəbeͅi̯s (Maastricht), Endepols  earebeize (Maastricht), erebeis (Maastricht), WBD/WLD  eerəbeis (Maastricht), WLD  eerebeize (Maastricht), eerəbèjs (Maastricht), erbel: eigen spellingsysteem  erbel (Maastricht) [DC GV (1935) M] [ZND 19A (1936)]aardbei || De bekende, fris smakende rode vrucht van de aardbeienplant (aadbissem, aardbeer, aardbees, jaarbees, aardbezie, freis). [N 82 (1981)], [N 82 (1981)] || Hoe noemt u: aardbei (fragaria) - fam. rosaceae [N 71 (1975)] I-7
aarde, grond aarde: eerd (Maastricht), planeet; begane grond; klei, leem  eerd (Maastricht), grond: groond (Maastricht), zand: zand (Maastricht), zandaarde: zand-eerde (Maastricht) aarde || donkerbruin vruchtbaar zand met water [get] [N 81 (1980)] || grond, aarde || zand III-4-4
aarden aarden: aarde (Maastricht, ... ), aardə (Maastricht), aorde (Maastricht), aordə (Maastricht), aore (Maastricht), áárdə (Maastricht), äörde (Maastricht), gewennen: geweene (Maastricht), gəweenə (Maastricht), thuisvoelen: thoes veule (Maastricht), wel aarden: wel aardə (Maastricht), wennen: weenə (Maastricht) zich op een andere plaats waar men zich gevestigd heeft, thuis gaan voelen [aarden, de aard krijgen] [N 85 (1981)] III-1-4