| 30457 |
een vloer aandrijven |
de vloer aandrijven:
dǝ vlūr ɛndrīvǝ (L163p Ottersum),
de vloer drijven:
dǝ vlūr drīvǝ (L163p Ottersum)
|
De vloerdelen van een houten vloer met behulp van een drijfkram en één of meer houten wiggen of door middel van een vloerdrijver dichter tegen elkaar drukken. [N 54, 135a]
II-9
|
| 32754 |
een voor afhakken, afscheppen |
afhakken:
afhakǝ (L163p Ottersum),
afscheppen:
afsxø̜pǝ (L163p Ottersum)
|
Voordat men een voor met de spade omwerkt, hakt of schept men, na eerst de mest met een riek in de voor geduwd te hebben, de bovenlaag van de harde voor af om deze aarde op de mest in de open voor te deponeren. De termen veronderstellen doorgaans de voor als object, ook als dat niet werd opgegeven. Toch kunnen ze soms - absoluut gebruikt - op de handeling zonder meer slaan (b.v. "ze zouden om de beurt spitten en (af)hakken c.q. afscheppen"). [N 11A, 149; N Q, 2b; div.; monogr.]
I-1
|
| 33183 |
een voor overslaan |
over de anderste voor:
ǫvǝr dǝ āndǝrstǝ vōr (L163p Ottersum)
|
Bij het poten van aardappelen achter de ploeg een voor overslaan. Bij bijwoordelijke uitdrukkingen moet steeds het werkwoord voor "poten": ɛpoten, plantenɛ of ɛzettenɛ, worden toegevoegd; zie daartoe het lemma Poten. ɛTeugɛ in ɛteugvoorɛ is een afleiding van ɛtieënɛ "trekken". [N M, 19; monogr.]
I-5
|
| 32707 |
een weide scheuren |
de groes kort maken:
dǝ grūs kǫrt mãkǝ (L163p Ottersum
[(met een vleugeleg)]
),
diep bouwen:
[diep bouwen] (L163p Ottersum),
diep ombouwen:
[diep ombouwen] (L163p Ottersum),
omschellen:
ømsxęlǝ (L163p Ottersum),
onderdoor bouwen:
ondǝrdø̜r [bouwen] (L163p Ottersum),
scheuren:
sxø̄rǝ (L163p Ottersum)
|
Een weide scheuren is het omploegen van weiland, vooral om het daarna als akkerland te gebruiken. Voor (delen van) varianten die hieronder in de [... [JG 1a + 1b + 1c + 1d; N 11, 42a + b + c; N 11A, 114 + 115a + b; monogr.]
I-1
|
| 34495 |
een zandbad nemen |
baggeren:
bagǝrǝ (L163p Ottersum)
|
Met de vleugels een zandbad nemen in de zonneschijn, gezegd van kippen. [N 19, 61b; A 28, 13a; A 28, 13b; Lu 6, 13a; Lu 6, 13b; monogr.]
I-12
|
| 17981 |
een ziekte onder de leden hebben |
een ziekte onder de leden hebben:
hij hèt ⁄n ziekt onder de leeje (L163p Ottersum),
⁄n ziekte oander de li-j (L163p Ottersum),
in geen goed vel zitten:
hij zit ien gēn goet vēl (L163p Ottersum)
|
ziekte onder de leden hebben [N 10 (1961)]
III-1-2
|
| 34542 |
eend |
eend:
ēnt (L163p Ottersum),
ęnt (L163p Ottersum),
ɛ̄nt (L163p Ottersum)
|
[JG 1a, 1b, 1c, 2c; S 18; S 49; L 1a-m; NE II, 55; Vld.; L A1, 48; monogr.]
I-12
|
| 24584 |
eendekroos |
kroos:
kraos (L163p Ottersum)
|
kroos
III-4-3
|
| 32631 |
eenscharige ploeg, rondgaande ploeg, voetploeg, radploeg, karploeg |
eenscharige ploeg:
ēnsxø̜rǝgǝ [ploeg] (L163p Ottersum),
hondsploeg:
hōn(t)s[ploeg] (L163p Ottersum),
houteren ploeg:
hø̜̄ltǝrǝ plux (L163p Ottersum
[(brabantse ploeg met een slof)]
),
omganger:
ømgɛŋǝr (L163p Ottersum),
ploeg met de slof:
plux met ˲dǝ slof (L163p Ottersum
[(zie slofploeg)]
),
sack''s:
saks (L163p Ottersum),
sack''se ploeg:
saksǝ plux (L163p Ottersum),
slofploeg:
slofplux (L163p Ottersum
[(brabantse ploeg oorspronkelijk van hout - ter plaatse slechts gebruikt door een enkeling die van elders kwam)]
)
|
In dit lemma zijn de benamingen bijeengebracht voor a) de oude, houten, later ook ijzeren voetploeg, die in plaats van een schaats soms een wieltje had; b) de oude houten, later ook wel ijzeren karploeg waarmee men ofwel naar één kant, dus "rond" moest ploegen ofwel heen en weer kon ploegen, omdat kouter en riester op een naar rechts resp. naar links om te ploegen voor konden worden ingesteld. De oude ploeg kon, zoals de voetploeg in K 315, 353, 359 en Q 27 en de houten karploeg in L 115, ook gewoon "de ploeg" genoemd worden, omdat hij ter plaatse destijds het enige of meest gebruikte type was. Voor zijn opvolger, en met name de wentelploeg, kwam dan meestal een bijzondere term in gebruik. [N 11, 30 + 32c + 32e; N 11A, 67 + 68 + 69 + 75e + 78 + 97 + 114; N J, 10 add.; JG 1a + 1b; N 12, 25 add.; N 27, 14 + 15 add.; A 27, 24 add.; A 33 add.; div.; monogr.]
I-1
|
| 19119 |
eer |
eer:
Hïj hie.l de eer én zien èège
eer (L163p Ottersum)
|
eer
III-1-4
|