| 20121 |
spinnen |
spinnen:
spenə (L314p Overpelt),
spęnǝ (L314p Overpelt)
|
De handeling die met behulp van een spinnewiel werd verricht. Vooral voor vlas en hennep was het raadzaam de spinvingers nat te houden tijdens het spinnen. Hiervoor had men een klein potje met water aan rokken of wiel hangen (Weyns, pag. 844-845). Soms werden daartoe ook wel kleine, twee-orige kruikjes van ongeveer 7 cm hoog gebruikt, gebakken onder andere te Raeren. [N 34, C; RND 3; Wi 27; S 34; monogr.] || spinnen [Goossens 1b (1960)]
II-7, III-2-1
|
| 24381 |
spinnenweb |
spinnenweb:
spenəwɛp (L314p Overpelt),
speͅnəweͅp (L314p Overpelt)
|
spinnenweb [RND], [ZND B2 (1940sq)]
III-4-2
|
| 29117 |
spinnewiel |
wiel:
wiel (L314p Overpelt)
|
Toestel om vlas, wol en soms ook andere vezelsoorten te spinnen. Men kent verschillende soorten spinnewielen. Er zijn er waarbij de spil met kam of vleugel boven het wiel is ingebouwd en waarbij de voet een schijfvormig, horizontaal blokje op vier (soms drie) pootjes is. Dit is het zogenaamde blokwiel of de blokspoel. Verder is er een model waarbij de spil naast het wiel is gebouwd. In het rechthoekige, schuingerichte blokje steken drie poten die zich lijken schrap te zetten. Vandaar ook wel benamingen als geit en germ. Een derde model met spil en vleugel naast het wiel en waarbij het dragende gedeelte een rechthoekig raam is, komt niet zoveel voor (Weyns, pag. 843). Dit is het zogenoemde raamwiel. Bij de blokspoel draait het grote wiel vlak voor de spinster of spinner. Het spinmechanisme staat midden boven het wiel ter hoogte van de borst van degene die spint. De blokspoel werd in de jaren 1940-1945 populair. Ze heeft maar de helft staanplaats nodig vergeleken met de ø̄lange spoelø̄ (informant van L 320a). Ze kon in kleine ruimtes zoals die op binnenschepen worden gebruikt (Weyns, pag. 843). Vandaar ook de benaming schippersspoel. Ook de benaming bok duidt op het model ø̄blokspoelø̄. De benamingen bok, geit en germ zijn vergelijkenderwijs ontstaan door de bepaalde vorm van het spinnewiel. Zie afb. 50. [N 34, A; N 5A (I]
II-7
|
| 18088 |
spit |
verschot:
verschot (L314p Overpelt)
|
een schietende pijn in de lenden (geschot ?) [ZND 35 (1941)]
III-1-2
|
| 33096 |
spits, kop van de mijt |
kap:
kap (L314p Overpelt)
|
Het bovenste stukje van het dak van de korenmijt. Zie de toelichting bij het lemma ''buitenstaande korenmijt'' (5.1.18). [JG 1a, 1b; monogr.]
I-4
|
| 32749 |
spitten |
omspaden:
øm[spaden] (L314p Overpelt),
spaden:
spǭ(ǝ)i̯ǝn (L314p Overpelt)
|
In de tuin, op een zeer klein perceel of een moeilijk te ploegen hoek van een akker de grond met een spade - al dan niet in voren - uitsteken en omkeren. De simplicia spaden, graven e.d. zijn bij absoluut gebruik van toepassing op het spitwerk als zodanig. Meestal kunnen ze ook transitief gebruikt worden met het te bewerken stuk grond (de tuin e.d.) als object. [N 11, 65a; N 11A, 146a + b + c; N 11A, 50b add; RND 4 + 7 + 8 + 10, zin 4; A 33, 6 + 7 + 16 add.; L 7, 25; S 34; Lu 1, 1c; monogr.; div.]
I-1
|
| 34582 |
sporten |
sproten:
(enkelv)
sprō.t (L314p Overpelt)
|
De scheien die de ladderbomen met elkaar verbinden. [JG 1a, JG 1b]
I-13
|
| 24248 |
spotvogel |
spotvogeltje:
spotveugelke (L314p Overpelt)
|
spotvogel
III-4-1
|
| 24249 |
spreeuw |
spreeuw:
sprieu:w (L314p Overpelt),
sprijjəw (L314p Overpelt),
spruuw (L314p Overpelt, ...
L314p Overpelt),
spry(3)̄w (L314p Overpelt),
spry:w (L314p Overpelt),
spryuw (L314p Overpelt)
|
spreeuw [Willems (1885)], [ZND 43 (1943)] || spreeuw (21,5 overal talrijke bekende soort; wel eens verward met merel [018]; in voorjaar paars glanzend-zwart en gele bek; rest van het jaar witgespikkeld bruin; altijd druk en in troepen; broedt in allerlei gaten; overal voorkomend [N 09 (1961)]
III-4-1
|
| 21352 |
spreken, praten |
praten:
hij kan vlamsch praəten (L314p Overpelt),
prōͅətən (L314p Overpelt),
spreken:
nie te hard sprèken (L314p Overpelt),
e in spreken zoals in être
niej hord spreken (L314p Overpelt)
|
Hij kan Vlaams (Diets, Duuts) praten. [ZND 08 (1925)] || Niet luid spreken! [ZND 30 (1939)] || praten, kouten [ZND B1 (1940sq)]
III-3-1
|