| 27312 |
afdalen |
afgaan:
āfgǭn (Q012p Rekem
[(Zwartberg / Eisden)]
[Eisden])
|
Zich per lift naar het ondergrondse gedeelte van de mijn begeven. [N 95, 82; monogr.; Vwo 33; Vwo 41]
II-5
|
| 27728 |
afdeling |
divisie:
divisie (Q012p Rekem
[(Zwartberg / Eisden)]
[Zwartberg, Waterschei])
|
Het ondergronds gebied van een steenkolenmijn is ingedeeld in afdelingen. Aan het hoofd van zo''n afdeling staat een afdelingsingenieur. Deze afdelingsingenieur voert het bevel over verscheidene andere ingenieurs en geeft zijn bevelen aan het werkvolk langs zijn afdelingsopzichter om (Vanwonterghem pag. 43). [N 95, 908; Vwo 36; Vwo 285; monogr.]
II-5
|
| 27227 |
afdelingsopzichter |
conducteur:
conducteur (Q012p Rekem
[(Zwartberg / Eisden)]
[Zolder])
|
Opzichter van de dagdienst. De afdelingsopzichter is de verantwoordelijke man voor een afdeling. Volgens Vanwonterghem (pag. 43) krijgt hij zijn bevelen van de ingenieur en geeft ze verder aan de chef-porions. Defoin (pag. 191) daarentegen noemt de afdelingsopzichter synoniem met chef-porion. De woordtypen "dagstijger" en "middagstijger" zijn volgens Van der Maar ontstaan uit het feit dat de afdelingsopzichters overdag dienst deden. De nachtdienst stond veelal onder toezicht van een meesterhouwer. [N 95, 909; monogr.; Vwo 37]
II-5
|
| 34247 |
afgeroomde melk |
afgedraaide melk:
āfxǝdrui̯dǝ męlǝk (Q012p Rekem),
afgelaten melk:
āfxǝlǭtǝ męlǝk (Q012p Rekem),
afgeroomde melk:
āfxǝrui̯mdǝ męlǝk (Q012p Rekem),
āfxǝrø̜u̯mdǝ mę.lǝk (Q012p Rekem),
doorgedraaide melk:
dōrgǝdrui̯dǝ męlǝk (Q012p Rekem)
|
De vloeistof die overblijft als de melk ontroomd is. [A 7, 15 en 17; A 23, 4a; L 27, 29; JG 1a, 1b; L 1u, 103; Lu 1, 3 en 4a; monogr.]
I-11
|
| 18039 |
afhangend gezwel |
kwabbel:
kwabbel (Q012p Rekem)
|
Een afhangend gezwel (kwabbel, knoebel, knoep, lel) [N 107 (2001)]
III-1-2
|
| 17583 |
afhangend kuifje (bij kortgeknipt haar) |
bles:
blès (Q012p Rekem),
frou (fr.):
froe (Q012p Rekem),
frou-frou (fr.):
froe froe (Q012p Rekem)
|
Kortgeknipt haar met alleen van voor een afhangend kuifje (ponnie, fru(fru), bles, stroef, kapoel). [N 109 (2001)]
III-1-1
|
| 25397 |
afhuiden |
stropen:
strøjpǝ (Q012p Rekem)
|
Met behulp van een rond mes snijdt men, de hand soepel vanuit de pols bewegend, de huid los van het lijf. In P 108 werden kalveren met een fietspomp opgeblazen, waardoor de huid lichter werd. Zodoende kon men die makkelijker verwijderen. [N 28, 51; monogr.]
II-1
|
| 20473 |
afkomst |
afkomst:
ááfkòms (Q012p Rekem)
|
afkomst [ZND 01 (1922)]
III-2-2
|
| 34009 |
afladen |
afladen:
āflā.i̯ǝ (Q012p Rekem),
leegmaken:
lēxmā.kǝ (Q012p Rekem)
|
Wanneer de kar met de lading op de plaats van bestemming is aangekomen, wordt deze laatste afgeladen. Vergelijk voor het woordtype aftrekken ook het lemma Mest Van De Kar Aftrekken in WLD I, afl. 1, p. 11. [JG 1a, 1b; monogr.]
I-10
|
| 33050 |
afleggen |
afleggen:
āflęgǝ (Q012p Rekem)
|
De term "afleggen" is oorspronkelijk afkomstig van het graan maaien met de zeis: de gemaaide halmen vallen dan tegen de nog staande aan en moeten eerst "afgelegd" worden (door de "aflegger"), voordat de maaier een nieuwe baan kan aanzetten. De aflegger doet dit doorgaans met de handen, soms met een sikkel of een pikhaak, en "stuikt" daarbij een hoeveelheid halmen voor een schoof tegen de grond en bindt deze dan, provisorisch, af. De aflegger gebruikt daarbij vaak overmouwen om zich tegen de stekende halmen te beschermen. Later is de term overgenomen bij het maaien met de maaimachine; daar wordt ook "afgelegd", hetzij door de voerman zelf die met een pedaal een hoeveelheid halmen afzondert, hetzij eveneens door een aparte "aflegger". Dit "alleen achter de maaimachine" wordt uitdrukkelijk vermeld in L 164, 268 en L 320a. Vandaar is het verspreidingsgebied hier groter dan het gebruik van de graanzeis in de kaart "graan maaien met de zicht en de zeis". Bij het pikken vormt de zichter zelf de schoven, of de pikkelingen, door de zojuist afgesneden halmen "af te trekken", zie de toelichting bij het lemma ''aftrekken'' (4.2.5). [N 15, 15d en16h; N J, 3b; JG 1a, 1b, 1c; monogr.]
I-4
|