| 18907 |
bijdehante vrouw; bijdehand |
bijdehand:
bīēdehandj (L329p Roermond),
bīēderandj (L329p Roermond),
veeg:
vae:g (L329p Roermond),
vaeg (L329p Roermond),
vaig (L329p Roermond),
véég (L329p Roermond)
|
bijdehand || een vrouw die bijdehand is, die vlug van begrip en handig is [haalover, herp, veeg] [N 85 (1981)] || erg bijdehand meisje
III-1-4
|
| 33184 |
bijeen poten |
kort bijeen:
kǫrt bięi̯n (L329p Roermond)
|
De pootaardappelen dichter bijeen zetten dan men gewoonlijk doet. Bij de bijwoordelijke uitdrukkingen in dit lemma moet steeds het werkwoord voor "poten": ɛpoten, plantenɛ of ɛzettenɛ, worden toegevoegd; zie daartoe het lemma Poten. [N M, 18a]
I-5
|
| 21841 |
bijeenleggen |
bijeenleggen:
biejeinliggə (L329p Roermond),
bijlappen:
biejlappe (L329p Roermond),
lappen:
lappe (L329p Roermond)
|
gezamenlijk geld bijeenleggen om iets te kunnen drinken [lappen, fineren] [N 87 (1981)]
III-3-1
|
| 28590 |
bijen bewusteloos maken |
afsalpeteren:
āfsalpētǝrǝ (L329p Roermond),
afzwavelen:
āfžwāvǝlǝ (L329p Roermond),
beroken:
bǝrø̜jkǝ (L329p Roermond),
roken:
rǫwkǝ (L329p Roermond)
|
Het bedwelmen van bijen. Om steken te voorkomen bij bijvoorbeeld het verplaatsen van een bijenvolk naar een nieuwe woning, maakt men de bijen bewusteloos met rook, salpeterdamp, nitraat, zwavel of propolis. [N 63, 77a; N 63, 73d; N 63, 77g; JG 1a+1b; JG 2b-5, 9; Ge 37, 157; monogr.]
II-6
|
| 28595 |
bijen doden |
afzwavelen:
āfžwāvǝlǝ (L329p Roermond)
|
Afslachten van een volk door middel van zwavel. Als de imker een volk in zijn geheel wil afslachten, graaft hij een kuil. Daarin legt hij een brandende zwavellap en zet de korf er met gesloten vlieggat bovenop, zodat de bijen verstikken door de zwaveldamp. Eertijds werden de volken op deze manier afgeslacht als men de honing wilde oogsten en men het volk niet geschikt vond voor de overwintering (Gelens 1963, pag. 20). Deze praktijk stuitte op tegenstand en tegenwoordig oogst men de honing zonder nodeloze slachtpartijen. [N 63, 78a; N 63, 77e; JG 1a+1b; JG 2b-5, 9; Ge 37, 208, Ge 37, 211; monogr.]
II-6
|
| 28534 |
bijendans |
dans:
dans (L329p Roermond)
|
Kwispel- of rondedans die de haalbij in de korf of kast op de raten uitvoert, om aan de andere bijen mee te delen waar zij een honing- of stuifmeelbron gevonden heeft. De bij loopt over de raat en beschrijft een acht. Als zij op de raaklijn van de twee ronden is, beweegt ze haar achterlijf heen en weer. Deze beweging lijkt op kwispelen. De bij wil met de dans de richting aangeven waarin het voedsel gezocht moet worden en de afstand van woning tot voedselbron (Vos, pag. 15). [N 63, 42]
II-6
|
| 28409 |
bijenhal |
bijenhal:
bi-jǝhal (L329p Roermond),
bijenstal:
biǝstal (L329p Roermond),
biǝštal (L329p Roermond),
bijenstok:
biǝstǫk (L329p Roermond)
|
Gebouw waarin korven of kasten geplaatst worden als beschutting tegen regen en wind. In de loop van de tijden zijn er verschillende vormen geweest van een bijenstand of bijenhal. De vorm hing af van het al of niet voorhanden zijn van een natuurlijke beschutting en het materiaal dat de natuur in de omgeving ter beschikking stelde. Gewoonlijk is de bijenstand een rechthoekig bouwsel met een open zijde die meestal in zuidoostelijke richting is geplaatst. Verder zijn er een achterwand, zijwanden, een bodemplank en dak plus afdak. Beschutting en zonlicht zijn belangrijk voor een bijenstand. Voor korven en kasten met achterbehandeling heeft de stal of stand de nodige voordelen. Voor de moderne kasten met bovenbehandeling is een stal niet meer nodig. Deze kasten worden vrij opgesteld. [N 63, 11a; N 63, 2a; N 63, 2; JG 1b + 2c; JG 2b-5; L 1a-m; S 3; R 3, 41; Ge 37, 150; A 9, 5; monogr.]
II-6
|
| 28405 |
bijenhouder -scheldbenaming |
bijenpitser:
bi-jǝpetsǝr (L329p Roermond)
|
In N 63, 1b werd gevraagd: "Welke scheldnamen voor de bijenhouder kent u?" Uit de antwoorden blijkt dat er een aantal benamingen is die min of meer scheldend van aard zijn, een ander aantal is milder van aard en sommige zijn algemene benamingen. Deze laatste opgaven zijn niet overgebracht naar het lemma Bijenhouder, Imker, maar zijn op grond van de vraagstelling toch in dit lemma opgenomen. [N 63, 1b; A 9, 7; monogr.]
II-6
|
| 28404 |
bijenhouder, imker |
bijenhouder:
biǝhājǝr (L329p Roermond),
bijenkoning:
bi-jǝkø̄neŋ (L329p Roermond),
imker:
emkǝr (L329p Roermond),
imker (L329p Roermond),
kastimker:
kasemkǝr (L329p Roermond),
korfimker:
korfimker (L329p Roermond)
|
Een bijenhouder is iemand die bijen houdt om den brode of als hobby. Bijen produceren honing en was. Eertijds waren dit zeer geliefde en noodzakelijke produkten. Momenteel zijn er in Nederland praktisch geen beroepsimkers meer en is bijen houden voornamelijk een hobby geworden. Belangrijk is de inzet van bijen voor bestuivingsdiensten in land- en tuinbouw. Grote zaadteeltbedrijven kennen het beroep van bedrijfsimker. [N 63, 1a; N 63, 1c; S 3; L 1a-m; JG 1a; JG 2b-5, 7; R 3, 43; Ge 37, 149; A 9, 7; monogr.]
II-6
|
| 28583 |
bijenkap |
bijenkogel:
bi-jekōgǝl (L329p Roermond),
kogel:
kōgǝl (L329p Roermond)
|
Volkomen afsluitend hoofddeksel ter bescherming tegen bijensteken. Wanneer de imker de bijen op een of andere manier moet behandelen, zal hij vooral het hoofd moeten beschermen tegen steken. Hiervoor gebruikt hij voornamelijk twee soorten hoofdbedekking: de kap en de sluier. Beide reiken ze tot op de schouder. De kap is geheel van metaalgaas, terwijl de sluier van, vooral zwarte, tule is gemaakt en van een hoed afhangt. Een vizier van draadgaas of paardehaar moet zicht geven op de bijen. Op grond van de grote overeenkomst in woordtypen bij de antwoorden op de verschillende vragen naar een soort bijenkap of sluier zijn de antwoorden in één lemma Bijenkap samengevoegd. [N 63, 74a; N 63, 74b; N 63, 74c; N 63, 74d; N 63, 74e; S 3; L 1a-m; L 16, 7; JG 1b; JG 2b-5, 5; R 3, 44; R 3, 42; R 3, 43; Ge 37, 151, monogr.]
II-6
|