| 33193 |
aanaardhandploeg |
handploegje:
hantpløxskǝ (L420p Rotem),
hoog:
hȳx (L420p Rotem)
|
De aanhoger die door mankracht wordt voortbewogen, hetzij door één man getrokken; in dat geval werd de steel van de aanhoger doorgaans met een staaf ijzer verzwaard; hetzij door twee: door de ene man getrokken en door een ander geduwd. In dat geval werd een zijkruk aan de steel bevestigd voor de duwer. Het blad is vrijwel gelijk aan dat van de door paardekracht voortbewogen aanaarder: driehoekig en zodanig dat de grond naar twee kanten werd opgestuwd. Zie ook de toelichting van het lemma Aanaardploeg. [N 11A, 78; N 18, 46; N J, 8b; JG 1a, 1c, 2c; monogr.; add. uit N 12, 25; N 18, 42]
I-5
|
| 33191 |
aanaardploeg |
ophoogploegje:
ǫpyxpløxskǝ (L420p Rotem)
|
Een lichte soort ploeg door paardekracht getrokken, die open voren trekt, met een schaar "in de vorm van een varkenssnuit" (zegsman van L 328) of met twee scharen ruggelings tegen elkaar geplaatst, die de grond naar beide zijden wegschuift, tegen de rij aardappelplantjes aan. Met hetzelfde stuk gereedschap kunnen ook de voren worden getrokken waarin gepoot kan worden. Soms geeft de zegsman dat ook uitdrukkelijk aan. Er kan evenwel ook met een normale, d.w.z. éénscharige, ploeg worden gepoot; zie de algemene toelichting bij de paragraaf over het poten. Ook wanneer door de zegsman in het midden is gelaten of de aanaardploeg met paardekracht of door mankracht (zie het lemma Aanaardhandploeg) wordt voortgetrokken, is de opgave hier ondergebracht. In enkele plaatsen in het zuidwesten is wel opgegeven dat er met de ploeg werd aangeaard, zonder dat evenwel het woord voor die ploeg werd opgegeven, dat zijn P 113, 115, 119, 173, 176, 176a, 177, 177a, 180, 187, Q 76 en 79a. [N 12, 25; N J, 8b; JG 1c; monogr.; add uit N 11, 30, 31; N 12, 24]
I-5
|
| 25243 |
aanhoudend regenen |
zouwelen:
šuwlə (L420p Rotem)
|
voortdurend regenen [knoeien] [N 22 (1963)]
III-4-4
|
| 22794 |
aanlopen |
een aanloop pakken:
einen aanluip pakken (L420p Rotem)
|
Om ver te kunnen springen, begint een jongen eerst te lopen; hoe zegt men in uw dialect: "De jongen moet ..."? [ZND 37 (1941)]
III-3-2
|
| 34182 |
aanmelken |
aantrekken:
āntrɛkǝ (L420p Rotem),
stropen:
strø̄u̯pǝ (L420p Rotem)
|
Het maken van de eerste melkbewegingen bij een vaars die pas gekalfd heeft, gezegd van de boer. [N 3A, 61]
I-11
|
| 21488 |
aanranden |
aanranden:
aanranden (L420p Rotem),
aanvallen:
aanvallen (L420p Rotem)
|
aanranden [ZND 32 (1939)]
III-3-1
|
| 18887 |
aanstaan |
aanstaan:
Det zal em aanstoeon (L420p Rotem),
gaden:
Het zal hum gaaien (L420p Rotem)
|
Dat zal hem gaden (bevallen, aanstaan). [ZND 35 (1941)]
III-1-4
|
| 34148 |
aanstieren |
dekken:
dɛkǝ (L420p Rotem),
eerste keer dekken:
istǝ kir gǝdɛkt (L420p Rotem)
|
Een jonge koe voor het eerst laten paren. [N 3A, 30b; monogr.]
I-11
|
| 33895 |
aanwassen op de tanden |
haken:
hø̜i̯k (L420p Rotem)
|
Knobbelvormige aanwassen op de tanden. Als de wrijfvlakken van de beneden- en bovenkaak elkaar niet geheel dekken, ontstaan door de ongelijkmatige afslijting scherpe haken op de hoektanden. Zij komen vooral voor vanaf zevenjarige leeftijd en ontwikkelen zich het sterkst als het paard negen jaar oud is. [JG 1b, 1c, 2c; N 8, 91]
I-9
|
| 22783 |
aap |
aap:
einen aap (L420p Rotem)
|
Aap. [ZND 32 (1939)]
III-3-2
|