| 21428 |
onderwijzeres |
juffrouw:
de juffrouw (Q118p Schaesberg)
|
een vrouwelijke leerkracht aan een lagere school (basisschool) [meesteres, tietepoot, metres, meesterse] [N 90 (1982)]
III-3-1
|
| 21719 |
onderzoek |
onderzoek:
ongerzeuk (Q118p Schaesberg)
|
alle naspeuringen in een zaak [onderzoek, visitatie] [N 90 (1982)]
III-3-1
|
| 32697 |
ondiep ploegen |
belken:
bęlkǝ (Q118p Schaesberg),
stropen:
šrø̄pǝ (Q118p Schaesberg)
|
De termen die in dit lemma zijn opgenomen, hebben met elkaar gemeen dat zij toepasselijk zijn op de een of andere manier van ondiep ploegen, waarbij de grond minder diep wordt losgesneden en ook veel minder wordt omgekeerd dan bij het ploegen van de zaaivoor het geval is. Men beploegt het land met een ondiepe en vaak ook brede voor a) als het de bewerking van een stoppelveld betreft (vergelijk het betrokken lemma); b) als in het late najaar een akker op de wintervoor gelegd moet worden (zie dat lemma), waarbij men mest oppervlakkig kan onderploegen (zie het betreffende lemma); c) bij de bewerking van braakland of van een hardliggende, met onkruid begroeide akker; d) als bij het scheuren van een weide eerst de grasmat wordt afgeploegd (vergelijk het lemma een weide scheuren). Voor deze manier van ploegen gebruikte men vroeger een eenscharige (voet)ploeg zonder voorschaar en vaak ook zonder kouter, later vooral een meerscharige ploeg met kleine scharen. Het land kon ook met de cultivator ondiep bewerkt worden. Voor de varianten die hieronder (geheel of deels) in de (...)-vorm zijn vermeld, zie men de lemmata ondiep en ploegen. [JG 1b; N 11, 45 + 47; N 11A, 108b + 109a; N P, 12 add.; A 20, 1b add.; monogr.]
I-1
|
| 24527 |
oneetbare bes |
giftige bes:
WLD
giftige bes (Q118p Schaesberg)
|
Een bes die niet geschikt is voor consumptie (kral, vergifbezie). [N 82 (1981)]
III-4-3
|
| 25064 |
oneven, niet door twee deelbaar |
omp:
omp (Q118p Schaesberg),
oomp (Q118p Schaesberg),
onpaar:
ompaar (Q118p Schaesberg)
|
oneven [DC 31 (1959)]
III-4-4
|
| 18975 |
onfatsoenlijk |
onfatsoenlijk:
onfatsoenlijk (Q118p Schaesberg)
|
in strijd met het fantsoen, met de goede manieren [vies, onfatsoenlijk] [N 85 (1981)]
III-1-4
|
| 24360 |
ongedierte, algemeen |
ongesiefers:
ongezievusj (Q118p Schaesberg)
|
schadelijke en hinderlijke insecten [DC 55 (1980)]
III-4-2
|
| 18821 |
ongelukkige |
pechvogel:
pechvoëgel (Q118p Schaesberg)
|
iemand die door het ongeluk is getroffen [stakkerd, duts] [N 85 (1981)]
III-1-4
|
| 25057 |
ongeordende hoeveelheid, chaos |
boel:
boel (Q118p Schaesberg)
|
boel [SGV (1914)]
III-4-4
|
| 32805 |
onkruid uiteggen, ondiep geploegd (stoppel) |
af[eggen]:
āf˱[eggen] (Q118p Schaesberg),
puimen [eggen]:
[puimen] [eggen] (Q118p Schaesberg)
|
Het land bewerken met de onkruideg of de scherp aangespannen gewone eg, om de wortels van onkruid (kweekgras met name) op te halen, stoppels los te woelen en het land geschikt te maken, om bemest en vervolgens geploegd te worden. Dat men onkruid e.d. ook met de cultivater kan losmaken, blijkt uit termen als (af)russen en (uit)schulpen (vergelijk het lemma ''cultivateren''). Voor de dialectvarianten van de benamingen voor onkruid en kweekgras zij verwezen naar de betrokken lemmata in de volgende aflevering van I.1. Voor wat ''eggen'' en ''eggen'' betreft zie men de toelichting bij het lemma ''eggen''. [JG 1a + 1b; N 11, 80a; N 11A, 172d + e; N P, 15a add.; monogr.]
I-2
|