| 20490 |
smakken |
smetsen:
s-jmets-je (Q030p Schinveld)
|
smakken; Hoe noemt U: Hoorbaar eten, een klappend geluid maken met de lippen of de tong bij het eten (smakken, smekken, smiksen) [N 80 (1980)]
III-2-3
|
| 19358 |
smalen |
chicaneren (<fr.):
mar. frequentatief
sjoekkeneere(n) (Q030p Schinveld),
schokkeneren:
sjoekkeneere(n) (Q030p Schinveld),
smalen:
sjmêle(n) (Q030p Schinveld, ...
Q030p Schinveld)
|
smalen [SGV (1914)]
III-1-4, III-3-1
|
| 24883 |
smalle weegbree |
wegebladeren:
wē̜gǝblār (Q030p Schinveld)
|
Plantago lanceolata L. Zeer algemeen voorkomend onkruid in graslanden en wegbermen, met lancetvormige, duidelijk generfde bladeren, die in een rozet vanuit de wortel groeien. Bovenaan de rechtopstaande stengel zit een donkerbruin aartje met een geel-wit pluizig kransje. De plant wordt 5 tot 40 cm hoog en bloeit van mei tot de herfst. Veel van de opgegeven benamingen zijn ook in gebruik voor de grote of brede weegbree (zie het lemma Grote Weegbree). Weegbree werd wel gebruikt om zweren te genezen (L 318b, Q 2), vandaar het type zwerenblad; de typen met rib(bel) duiden op de generfde bladeren. Bij lange klaver in L 249: "de smalbladige weegbree, waarvan het zaad dikwijls in het klaverzaad voorkomt". [N 37, 16b; A 46, 5; monogr.]
I-5
|
| 33691 |
smalle weg, pad |
paadje:
pē̜tjǝ (Q030p Schinveld),
pad:
pāt (Q030p Schinveld),
voetgang:
vōtgaŋk (Q030p Schinveld),
weipaadje:
węi̯pē̜tjǝ (Q030p Schinveld)
|
Een smalle weg, een pad in het algemeen. In L 40, 25 werd gevraagd naar de dialectwoorden voor ø̄een smalle weg, een padø̄ en in N M, 5 naar die voor ø̄een pad of een veeweg door een weiø̄. Omdat er in de antwoorden op beide vragen veel overlapping zat, zijn deze in √©√©n lemma ondergerbacht. Uiteraard duiden woorden als veeweg, weiweg, koegang e.a. specifiek op een weg door een wei. [N M 5; N P, 2; S 27; L 40, 25; R I, 3; A 25, 6 add.; L 19B, 6; monogr.]
I-8
|
| 31284 |
smeden |
smeden:
šmejǝ (Q030p Schinveld)
|
In het algemeen de vorm van, doorgaans gloeiende, stukken metaal veranderen door ze met een hamer te bewerken. Bij het ɛuitsmedenɛ en ɛuithalenɛ wordt de lengte of de vorm van het stuk metaal groter, terwijl de dikte afneemt. Zie ook het lemma "uitsmeden van een splits" en het lemma "uittrekken, uithalen" in Wld II.3, pag. 140. Bij het (op)stuiken wordt de dikte van het metaal vergroot, terwijl de lengte afneemt. Tot het smeedwerk wordt ook het lassen gerekend. Zie ook de toelichting bij deze lemmata.' [N 33, 1c; Wi 39; S 33; monogr.]
II-11
|
| 25590 |
smeermiddel |
boter:
butǝr (Q030p Schinveld),
olig:
ōlex (Q030p Schinveld)
|
Het smeermiddel waarmee blik, plaat of vorm worden ingevet. In N 29, 38b werd gevraagd naar het middel waarmee men invette. Deze vraag is dubbelzinnig opgevat. Een aantal informanten geeft een benaming of voor een bepaalde vaste of vloeibare smeerstof op. Een ander aantal noemt het werktuig waarmee de smeerstof uitgesmeerd wordt. Op grond hiervan zijn de opgaven van N 29, 38 verdeeld over twee lemmata. [N 29, 38b]
II-1
|
| 18978 |
smeerpoes |
smeerkanis:
sjmieerkanes (Q030p Schinveld),
todder:
todder (Q030p Schinveld)
|
smeerpoes [SGV (1914)]
III-1-4
|
| 19073 |
smeken |
bidden:
om good wêr bêe(n) (Q030p Schinveld),
om goed weer bidden:
om good wêr bêe(n) (Q030p Schinveld),
smeken:
sjmeeke(n) (Q030p Schinveld, ...
Q030p Schinveld)
|
smeeken [SGV (1914)]
III-1-4, III-3-1
|
| 20924 |
smeren |
smeren:
sjmieeren (Q030p Schinveld)
|
smeren [SGV (1914)]
III-2-3
|
| 27252 |
smid |
smid:
šmīǝt (Q030p Schinveld
[(mv šmej)]
)
|
In het algemeen een handwerksman die metaal, meestal ijzer, met behulp van hamers en andere gereedschappen bewerkt om er werktuigen of andere voorwerpen van te vervaardigen. Doorgaans wordt het metaal voor de verwerking in de smidsvuurhaard verhit en vervolgens op het aambeeld met behulp van smeedhamers in een bepaalde vorm gesmeed. Het woordtype vlammer (Q 113) is een afleiding van het werkwoord vlammen (vlɛmǝ) dat onder meer "slaan" kan betekenen. Vgl. ook RhWb II, kol. 548 s.v. Flammer, "Schmied".' [Wi 6; S 33; L 6, 78; L 8, 99; Weijnen BN 4, 6; N 33, 1a-b; monogr.]
II-11
|