| 18892 |
overwegen |
prakkiseren:
prakkezeieren (Q020p Sittard)
|
goed nadenken, alles goed bekijken voordat men iets doet [nadenken, achterdenken, naprakkezeren, overdenken] [N 85 (1981)]
III-1-4
|
| 24340 |
paaien |
gieten:
gäötgeite (Q020p Sittard)
|
kuitschieten
III-4-2
|
| 33742 |
paal van de weideafrastering |
paal:
pǭl (Q020p Sittard),
weipaal:
węi̯pǭl (Q020p Sittard)
|
De meeste opgaven in dit lemma duiden op een paal uit de draadomheining rond een weide. Deze opgaven zijn ontleend aan de antwoorden op de vraag ø̄Hoe noemt u de paal van de weideafrastering?ø̄ (N 14, 64). Een aantal opgaven is ontleend aan de vraag naar het algemene woord voor ø̄paalø̄ (S 27). De antwoorden op beide vragen zijn in dit lemma ondergebracht. [N 14, 64; S 27; Vld.; monogr.]
I-8
|
| 22804 |
paar of onpaar |
omp of even:
Sub aeve.
ómp of aeve (Q020p Sittard),
omp of paar:
ómp of paar (Q020p Sittard),
paar of omp:
paar of ómp (Q020p Sittard)
|
Even of oneven. || Oneven of even.
III-3-2
|
| 29635 |
paard |
paard:
pē̜rt (Q020p Sittard, ...
Q020p Sittard)
|
[JG 1a, 1b; A 3, 4; A 11, 4; L 4, 4; L 5, 27c; L 22, 21; L 23, 1b; Gwn 5, 9a; R -s-; S 27; S 49; RND 60, 74; Wi 6, 17; monogr.; add. uit N 18]Het paard dat, gemend door de voerman, de kleikarren of de kipkarren naar de voorraadplaats trok. [monogr.]
I-9, II-8
|
| 33819 |
paard dat met rukken trekt |
niet haamvast:
nęi̯t hāmvas (Q020p Sittard)
|
[N 8, 62r]
I-9
|
| 33833 |
paard met een scheve heup |
(één) heup af:
hø̄p āf (Q020p Sittard)
|
Een paard van ongelijke heuphoogte. Dit gebrek komt meer bij koeien dan bij paarden voor. Zie afbeelding 6. [N 8, 94a]
I-9
|
| 24859 |
paardebloem |
ketenbloem:
kɛtǝblǫu̯m (Q020p Sittard),
ketenstruik:
kɛtǝstryk (Q020p Sittard),
kettenbloem:
kèttebloum (Q020p Sittard),
këttebloum (Q020p Sittard),
1e druk 1948; paardebloem
kèttebloum (Q020p Sittard),
aanhangsel N92 voor Sittard
kettebloum (Q020p Sittard),
kettenkruid:
këttekroet (Q020p Sittard),
kettenstruik:
paardebloem
kettestruuk (Q020p Sittard),
kettingbloem:
kęi̯teŋblou̯m (Q020p Sittard),
paardebloem
keîtingbloume (Q020p Sittard),
paardsbloem:
paesjbloum (Q020p Sittard),
pɛ̄šblǫu̯m (Q020p Sittard),
pisbloem:
pisbloum (Q020p Sittard),
-
pèsjblouim (Q020p Sittard)
|
paardebloem [DC 13 (1945)], [N 92 (1982)], [SGV (1914)] || Taraxacum officinale Wiggers s.s. Van het geslacht paardebloem worden alleen al in Nederland ruim 200 microsoorten onderscheiden. De soort waar het hier om gaat is de gewone paardebloem. Het is een zeer algemeen voorkomend onkruid, tot ca 20 cm hoog, in wei- en hooilanden, in bermen maar ook op akkers. In vrijwel alle delen van de plant, maar vooral in de stengel, komt een bittersmakend wit melksap voor, vandaar de typen met zoer- "zuur", (-)gal en melk. Als dit sap met de huid in aanraking komt, laat het een bruine vlek achter, die moeilijk te verwijderen is. Boven de penwortel, die vooral in zandige bodem zeer diep kan zijn, draagt de plant een rozet van dicht bij elkaar staande ingesneden bladeren. De plant bloeit vrijwel het gehele jaar, van eind maart tot augustus. De bloemkleur is geel, bij sommige ondersoorten ook oranjegeel, lichtgeel of strokleurig. Na de bloei vormt zich de zogenaamde pluisbol, wel aangeduid als lampje. Vooral de bladeren worden gegeten door konijnen en door weidend vee mits de concentratie niet al te groot is. De onder zand, bijv. molshopen, bleekgeel gebleven bladeren worden ook als sla door mensen gegeten, vandaar molsla en andere typen met -sla. In grotere hoeveelheden bevordert deze konsumptie het bedplassen, vandaar de typen met pis- en zeik-. De bladeren worden ook wel gebruikt bij de bereiding van een bepaald soort koeken; zie de typen met (-)koek. Kinderen vlechten de stelen tot kettingen, vandaar de typen met keten- en ketting-. In tegenstelling tot de gebruikelijke ordening volgens het tweede element zijn de varianten van de typen paardebloem en paardsbloem geordend naar het vocalisme van het element paard-. Het type cichorei(-) is door de medewerkers vaak genoteerd als suikerij(-) en beschouwd als een nieuw type. Hier is het als een variant van cichorei opgenomen, zonder eigen type-vorm. De typen ganzetong en verbasterd gauwstom of goudstang komen doorgaans in het meervoud voor. Voor de spookopgave ɛbękrēm (bek-riem)ɛ in Q 101, zie Brok 1991, 170; en verder Pauwels 1933 en Stroop 1969. [A 13, 15; L 5, 39; L 15, 13; S 27; R 3, 94; monogr.]
I-5, III-4-3
|
| 33990 |
paardedeken |
paardsdeken:
pē̜š˱dękǝ (Q020p Sittard)
|
Deken die op het paard wordt gelegd als het regent of als het dier zweet. [N 13, 93; monogr.]
I-10
|
| 28838 |
paardehaar, kameelhaar |
peerdshaar:
pē̜šhǭr (Q020p Sittard)
|
Tussenvoering met paardeharen inslag, met katoenen of wollen ketting. Ouderwets paardehaar, direct geweven, wordt gebruikt voor versterking op het linnen om mooie rollende revers te krijgen. De haren steken echter spoedig door de stof heen en de bewerking is zeer moeilijk en tijdrovend (Meima I, pag. 208). Tegenwoordig wordt vaak getwijnd paardehaar verwerkt. Dit moderne produkt is 80 cm breed. Ook haren van andere dieren als bijvoorbeeld kameel verwerkt men tot vulstof. Het woordtype hänsel duidt op paardehaar voor binnenvoering van de fa. Hänsel und Co (Lausitz) (Bonthond, pag. 31). [N 59, 37; N 59, 38]
II-7
|