| 19844 |
bakplaat |
bakplaat:
bakplaat (L270p Tegelen),
broodplaat:
bruǝtplāt (L270p Tegelen)
|
Een groot metalen blad waarop het brood in de oven gebakken wordt. De opgegeven woordtypen "bakruimte", "plak", "vloer", "ondervloer" duiden op de plaats waar gebakken wordt. Ze zijn niet in dit lemma opgenomen. [N 29, 46]
II-1
|
| 29528 |
bakruimte |
oven:
oven (L270p Tegelen)
|
Dat gedeelte van de oven waarin de te bakken werkstukken worden geplaatst. Zie ook afb. 11. [N 49, 77a]
II-8
|
| 29808 |
baksteen |
baksteen:
bakštęj.n (L270p Tegelen
[(meervoud: bakšt ̇ęjn)]
),
muurbrik:
mu.rbrik (L270p Tegelen),
muursteen:
mu.rštęj.n (L270p Tegelen)
|
Uit klei of leem gebakken steen die voor metselwerk, en in hardgebakken vorm, ook voor bestrating wordt gebruikt. Het woordtype rijnvorm (P 47) duidt een bepaald formaat (180x 85x50 mm) van steen aan dat als basis dient om het stukloon te berekenen (Schuddinck, pag. 164). De benaming klinker wordt volgens Coopman (pag. 34) gebruikt voor de beste soort baksteen. Over de waalsteen merkt hij op (pag. 87) dat deze aan de oevers van Waal, Boven-Rijn, Lek en Maas wordt gebakken. [Wi 10; S 37; L 32, 95; N 98, 160; N 30, 52a; monogr.]
II-8
|
| 25546 |
baktrog |
meeltrog:
mē̜ltrǭx (L270p Tegelen),
trog:
trǭ.x (L270p Tegelen)
|
De kuip waarin de eerste bewerking van het deeg plaatsvindt. "In zijn eenvoudigste gedaante is het een rechthoekige, langwerpige bak, de bodem smaller dan de bovenopening" (Weyns blz. 28). De baktrog is ofwel van eik ofwel van wit hout vervaardigd. Sommige troggen hebben onderaan een schuif om zuurdeeg en zeef in te leggen (Weyns blz. 29). Als hij klein is en goed hanteerbaar, wordt de trog niet noodzakelijk op een vaste voet gezet. Is hij heel groot dan kan hij op een paar lage houtblokken worden gelegd. Meestal is hij geplaatst tussen twee steunen in de vorm van een letter H, waarvan de naar buiten uitwijkende bovenste benen de bak omvatten (Weyns blz. 28). In dit lemma zijn ook benamingen die de boer voor zijn baktrog heeft, opgenomen: Zie afb. 17. [(N 29, 20a; N 29, 18a; N 18, add.; N 5A(I), add.; S 2; R 3, 50; L 1a-m; L 16, 8; L 19A, 21; L 48, 23; A 26, 10; Lu 4, 10; Lu 2, 23; monogr.; LB 2, 237)]
II-1
|
| 25537 |
baktrog waarin bloem bewaard wordt |
meeltrog:
mē̜ltrǭx (L270p Tegelen),
trog:
trǭ.x (L270p Tegelen)
|
Voor het opslaan van de bloem maakt men ook wel gebruik van de baktrog. Zie ook de semantische toelichting bij het lemma ''baktrog''. De bloem dient bewaard te worden op een koele, droge en luchtige plaats. De beste temperatuur waarbij de bloem bewaard kan worden, is 15°C (Schoep blz. 35). [N 29, 17]
II-1
|
| 22827 |
bal |
bal:
bal (L270p Tegelen)
|
Bal.
III-3-2
|
| 20688 |
bal gehakt |
frikadel:
Syst. Veldeke
frikkedel (L270p Tegelen, ...
L270p Tegelen),
Syst. WBD
frikkedel (L270p Tegelen),
gehaktbol:
Syst. WBD
gehakbol (L270p Tegelen)
|
Bal gehakt (frikkedel?) [N 16 (1962)]
III-2-3
|
| 21296 |
balans |
tweespansgestel:
twīǝšpans˲gǝštęl (L270p Tegelen),
tweespanswarshout:
twīǝšpanswē̜rshǫlt (L270p Tegelen)
|
Dwarshout, dat met een haak aan een wagen vastgemaakt wordt en waar de strengen van de - meestal twee of drie - paarden aan bevestigd worden. Dit dwarshout is dubbel zo breed als het gewone zwenghout (zie dat lemma). Het wordt alleen gebruikt in de streken met de zwaardere en meer vruchtbare grond: Haspengouw en het Maasland. Uit de rest van Limburg waren er hier en daar ook opgaven, maar aangezien deze steeds identiek waren met die voor het gewone zwenghout, kan men aannemen dat het om vergissingen gaat. Dit dubbele zwenghout komt ook voor bij de ploeg en de eg (zie het lemma evenaar, tweespanszwenghout in wld I.2). [N 17, 69b; N G, 65b; JG 1b; JG 1d; JG 2c; L 34, 11; monogr.]
I-13
|
| 29094 |
balans in het stuk brengen |
in balans brengen:
en balans bręŋǝ (L270p Tegelen)
|
Het in evenwicht brengen in de diverse verhoudingen van de onderdelen van een werkstuk onderling. [N 59, 88]
II-7
|
| 23866 |
baldakijn |
baldakijn:
baldakein (L270p Tegelen)
|
De rechthoekige troonhemel waaronder het H. Sacrament wordt rondgedragen in de processie [Hemel, balkon, draaghemel, himmel]. [N 96C (1989)]
III-3-3
|