| 26296 |
spilgat in de ijzerbalk, schaarde |
nootgat:
nǫt˲gat (K353p Tessenderlo)
|
Gat in de ijzerbalk, waarin het bovenste uiteinde van het staakijzer draait. Het spilgat is zo geconstrueerd, dat het staakijzer er op eenvoudige wijze uit verwijderd kan worden. Doorgaans bestaat de lagering van de tap van het staakijzer uit één of twee blokken hout, waarvan er één gemakkelijk uitgelicht kan worden. Zie ook afb. 61 en het lemma ɛnootɛ.' [N O, 14j]
II-3
|
| 24379 |
spin |
huisspin:
huisspin (K353p Tessenderlo),
spin:
spen (K353p Tessenderlo),
spin (K353p Tessenderlo, ...
K353p Tessenderlo)
|
huisspin, kamerspin, die binnenshuis horizontale webben spant [N 26 (1964)] || spin [RND], [Willems (1885)] || spin [spinnekop, spinnenbijter, vrijer] [N 26 (1964)]
III-4-2
|
| 20121 |
spinnen |
spinnen:
spenǝ (K353p Tessenderlo),
spenə (K353p Tessenderlo)
|
De handeling die met behulp van een spinnewiel werd verricht. Vooral voor vlas en hennep was het raadzaam de spinvingers nat te houden tijdens het spinnen. Hiervoor had men een klein potje met water aan rokken of wiel hangen (Weyns, pag. 844-845). Soms werden daartoe ook wel kleine, twee-orige kruikjes van ongeveer 7 cm hoog gebruikt, gebakken onder andere te Raeren. [N 34, C; RND 3; Wi 27; S 34; monogr.] || spinnen [Goossens 1b (1960)]
II-7, III-2-1
|
| 24381 |
spinnenweb |
spinnenkop:
spenəkoͅp (K353p Tessenderlo),
spinnekoppen (K353p Tessenderlo),
spinnenweb:
spinnewöb (K353p Tessenderlo),
spinnewɛp (K353p Tessenderlo)
|
spinnenweb [RND], [ZND 07 (1924)] || spinneweb [spinnegeweef, -gewep, -kop] [N 26 (1964)]
III-4-2
|
| 28981 |
spinnetje, driehoekige trens |
flèche:
flɛš (K353p Tessenderlo)
|
Handgeborduurde hechting in de vorm van een driehoek, toegepast als versterking van de uiteinden van plooi, zak of split, of een vliegvormig gestikt hoekje tegen het uitscheuren. [N 62, 41b; N 59, 57; MW]
II-7
|
| 29117 |
spinnewiel |
spinnewiel:
spenǝwil (K353p Tessenderlo)
|
Toestel om vlas, wol en soms ook andere vezelsoorten te spinnen. Men kent verschillende soorten spinnewielen. Er zijn er waarbij de spil met kam of vleugel boven het wiel is ingebouwd en waarbij de voet een schijfvormig, horizontaal blokje op vier (soms drie) pootjes is. Dit is het zogenaamde blokwiel of de blokspoel. Verder is er een model waarbij de spil naast het wiel is gebouwd. In het rechthoekige, schuingerichte blokje steken drie poten die zich lijken schrap te zetten. Vandaar ook wel benamingen als geit en germ. Een derde model met spil en vleugel naast het wiel en waarbij het dragende gedeelte een rechthoekig raam is, komt niet zoveel voor (Weyns, pag. 843). Dit is het zogenoemde raamwiel. Bij de blokspoel draait het grote wiel vlak voor de spinster of spinner. Het spinmechanisme staat midden boven het wiel ter hoogte van de borst van degene die spint. De blokspoel werd in de jaren 1940-1945 populair. Ze heeft maar de helft staanplaats nodig vergeleken met de ø̄lange spoelø̄ (informant van L 320a). Ze kon in kleine ruimtes zoals die op binnenschepen worden gebruikt (Weyns, pag. 843). Vandaar ook de benaming schippersspoel. Ook de benaming bok duidt op het model ø̄blokspoelø̄. De benamingen bok, geit en germ zijn vergelijkenderwijs ontstaan door de bepaalde vorm van het spinnewiel. Zie afb. 50. [N 34, A; N 5A (I]
II-7
|
| 18088 |
spit |
verschot:
verschot (K353p Tessenderlo)
|
een schietende pijn in de lenden (geschot ?) [ZND 35 (1941)]
III-1-2
|
| 33096 |
spits, kop van de mijt |
kap:
kap (K353p Tessenderlo),
kapje:
kapkǝ (K353p Tessenderlo)
|
Het bovenste stukje van het dak van de korenmijt. Zie de toelichting bij het lemma ''buitenstaande korenmijt'' (5.1.18). [JG 1a, 1b; monogr.]
I-4
|
| 32749 |
spitten |
graven:
grǭvǝ(n) (K353p Tessenderlo),
schuppen:
sxøpǝ (K353p Tessenderlo)
|
In de tuin, op een zeer klein perceel of een moeilijk te ploegen hoek van een akker de grond met een spade - al dan niet in voren - uitsteken en omkeren. De simplicia spaden, graven e.d. zijn bij absoluut gebruik van toepassing op het spitwerk als zodanig. Meestal kunnen ze ook transitief gebruikt worden met het te bewerken stuk grond (de tuin e.d.) als object. [N 11, 65a; N 11A, 146a + b + c; N 11A, 50b add; RND 4 + 7 + 8 + 10, zin 4; A 33, 6 + 7 + 16 add.; L 7, 25; S 34; Lu 1, 1c; monogr.; div.]
I-1
|
| 28697 |
splijthoutje |
klieftop:
klīftǫp (K353p Tessenderlo)
|
Houtje, doorgaans van palmenhout, waarmee men de braamtakken splijt. Wanneer de braamstengel goed glad is gemaakt, wordt hij in drieën of vieren gespleten met een splijthoutje. Men kan dat zelf van hardhout maken. Voordat men gaat splijten, maakt men in de onderkant van de braamstengel drie of vier sneden, waarin het splijthoutje past (Brekelmans, pag. 16). Wanneer men nu het houtje door de stengel duwt, splijten er vrij gemakkelijk drie of vier z.g. braamspleuten vanaf. [N 40, 125]
II-6
|