e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren... plaats=Tongeren

Overzicht

Gevonden: 5750

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
vogel, algemeen gevogel: gefeugel (Tongeren), gevöchel (Tongeren), gëfùchël (Tongeren), vogel (enk.): vógël (Tongeren) gevogelte [Willems (1885)], [ZND 35 (1941)] || vogel III-4-1
vogelkers varkenskers: [Cerasus avium]  vêrkëskiès (Tongeren), wilde kers: vrucht van de [Ceralus avium]; ook zwatte kiès  wil kiès (Tongeren) vogelkers III-4-3
vogelmuur ganzemier: gāzǝmīr (Tongeren), ganzemuur: [Alsine media]  gàzëmīēr (Tongeren) muurkruid || Stellaria media L. Zeer algemeen voorkomend onkruid op bouwland en braakliggende gronden met kleine donkere zaadjes en groene blaadjes. Het groeit laag boven de grond in samenhangende trossen en bloeit van februari tot november met kleine witte bloempjes. Kippen (en kanaries) eten het graag en sommige benamingen wijzen ook hierop. De lengte varieert van 10 tot 40 cm. Het is bekender onder de oude naam muur. Voor weie (wilgen) zie ook de toelichting bij het lemma Hanepoot. [JG 1a, 1b, 2c; A 60A, 59; monogr.] I-5, III-4-3
vogeltje dat nog niet kan vliegen kwakbol: kwakbeul (Tongeren), kwakke jong: kwakke jong (Tongeren) jonge vogel die nog niet kan vliegen [ZND 36 (1941)] III-4-1
vogelverschrikker vogelschrik: vogelschrik (Tongeren) kruis met lappen in de gedaante van een pop om vogels af te schrikken [Lk 04 (1954)] I-7
vogelwikke gerij: gǝrnai̯ (Tongeren), wikke(n): wikǝ (Tongeren), wilde liezen: wel līzǝ (Tongeren) Vicia cracca L. Algemeen voorkomend klimmend onkruid in graslanden en bermen, aan bosranden en waterkanten met paarsblauwe bloempjes in langgesteelde trossen en lange stengels. Het bloeit van juni tot september. De lengte varieert van 30 tot 200 cm. Dit onkruid wordt vaak verward met ringelwikke (Vicia hirsuta (L.) S.F. Gray), waar het sterk op lijkt, maar dat kleiner is (15 tot 60 cm.) en blauwachtig witte bloempjes heeft, die van mei tot juli bloeien. Ringelwikke komt meer voor op zandige bermen en akkerland, waar het bijzonder schadelijk is voor het koren. Bij de opgaven wordt door de informanten vaak geen onderscheid gemaakt. Voor de typen rij, gerij en wilde liezen (en samenstellingen of contaminaties zoals rijwikke) is steeds aangegeven dat het om de kleinere ringelwikke gaat. Oorspronkelijk was dit bij rijf ook het geval, maar dit woord heeft op sommige plaatsen betekenisuitbreiding ondergaan en is "wikke in het algemeen", dus ook de grotere vogelwikke, gaan aanduiden. Hier en in andere woordtypen is aangegeven d.m.v. (groot) en (klein) om welke van de twee uitdrukkelijk aangegeven variëteiten het gaat. De typen met wik zijn ondergebracht bij wikke; de naam wikke zelf wordt wel als een meervoud geïnterpreteerd; vandaar de mogelijke meervoudsvorm van het woordtype wikke(n). De windende groeiwijze heeft geleid tot gemeenschappelijke namen met de haag- en akkerwinde; de groeiplaats in het koren tot gemeenschappelijke namen met de klaproos (de typen met kol) en de schadelijkheid tot enkele niet-specifieke onkruidbenamingen (onkruid, drek, knoei, vuiligheid). Vergelijk ook het lemma Voederwikke. [N 11A, 29e; N C 1a, 1b; N Q 1b; JG 1a, 1b, 1c, 2c; monogr.] I-5
voile voile (fr.): vuò`l, vwa`l (Tongeren), vwòil (Tongeren), z.o. vuò`l, sleur, fô`l.  vwa`l (Tongeren), voilette (fr.): Et. Fr. violette.  vwëlèt (Tongeren) Lichte sluier die van een dameshoed afhangt [voile, vool, voel] [N 114 (2002)] || sluier || sluier (rouw-) || voile (sluier) III-1-3
voile [2] sluier: Sluier.  sly(3)̄R (Tongeren) tule, strook ~ van de grote witte muts die van het hoofd afhing over schouders en rug {afb} [slöjjer] [N 25 (1964)] III-1-3
voile, falie sluier: slājər (Tongeren), voile (fr.): voͅil (Tongeren), vwoͅ.l (Tongeren) sluier [ZND A2 (1940sq)] III-1-3
vol zijn (de jeker) is vol: ęs ˲vǫl (Tongeren), (de jeker) staat hoog: stø̜t hō.x (Tongeren) Gezegd van de beek of de vijver, wanneer er genoeg bovenwater is verzameld om te kunnen gaan malen. Jeker in een aantal woordtypen is een hydroniem. [Jan 92; Coe 48; Grof 74] II-3