e-WLD begrippen 

 
 
Filteren... plaats=Tongeren

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
zak, pungel zak: zak (Tongeren) Een zak is de gewone verpakking voor graan. Het woordtype balle wordt gebruikt voor een grote, vierkante zak terwijl pungel wordt gebezigd voor een klein zakje. Een zak woog 100 kg, een balle 50 tot 75 kg en een pungeltje 5 tot 20 kg - Coenen, pag. 177. [Jan 257; Coe 243; Grof 274] II-3
zakdoek maalneusdoek: mōͅlnøzduk (Tongeren), [Klemtoon op eerste lettergreep]  monøsduk (Tongeren), zld. môneusdoek, mônësdoek.  môolneusdoek (Tongeren), maalplag: mōͅlplak (Tongeren), mo͂ͅplax (Tongeren), môolplàg, môolplàk (Tongeren) zakdoek || zakdoek (fr. mouchoir) [ZND B1 (1940sq)] || zakdoek [zakneusdoek, tesneuzik, plak, sjnoefsplak, sjnuutelsplak, seplak, sjnekker] [N 23 (1964)] III-1-3
zakdoek: pochette pochet (<fr.): Et. Fr. pochette.  pësjèt (Tongeren) (zijden) sierzakdoekje III-1-3
zakgeld maalgeld: maolchélt (Tongeren), maolgélt (Tongeren), ps. omgespeld volgens Frings.  mōͅlxeͅlt (Tongeren), ps. omgespeld volgens IPA.  mōͅlgeͅlt (Tongeren), zondagsgeld: ps. omgespeld volgens IPA.  sondəsgeͅlt (Tongeren) zakgeld (traktement, pree?) [N 21 (1963)] || zakgeld [traktement, pree?] [N 21 (1963)] III-2-2, III-3-1
zakhaak haakje: (mv)  hø̜̜kskǝs (Tongeren) IJzeren haakje waarmee de te vullen meelzak wordt opengehouden. Om de zak op te hangen kunnen twee systemen gebruikt worden: a) de zak wordt met vier haakjes rondom de meelpijp bevestigd; b) de zak wordt aan één kant van de pijp aan twee haakjes vastgemaakt, terwijl hij aan de andere kant wordt opengehouden door een derde haakje dat verbonden is met een koord dat over een katrolletje loopt en waaraan een zakje zand of een ander tegengewicht hangt. Dit systeem heeft het voordeel dat de molenaar de kwaliteit van het meel tijdens het malen al kan controleren. In l 265 werd op deze wijze gewerkt. Zie ook afb. 83 en 84. De kram uit Q 77 was een stuk ijzer in de vorm van een hoek van 90ű, dat in het hout werd geslagen en waarin de zak kon worden gehangen. [N O, 24f; Vds 166; Jan 169; Coe 154; Grof 184] II-3
zakhorloge blinkdoos: Humoristisch. De blink is het schoensmeer; het knopje aan het uurwerk doet denken aan het draaivleugeltje om de blinkdoos te openen.  blinkdoos (Tongeren), maalhorloge: Volgens Alfons Franssen, juweleer geweest, nu 82 jaar.  môôlhorloozjë (Tongeren), raap: rwòp (Tongeren), [raap]  ruòp (Tongeren), savonnet (<fr.): [Van Dale (FN): savonnette toiletzeep]. Volgens Alfons Franssen, juweleer geweest, nu 82 jaar. Het zou Luikerwaals geweest zijn voor une savonette [sic], i.e. een zeepdoosje. Dus ook humoristisch bedoeld.  savvënet (Tongeren) horloge derde klasse || Zakhorloge. Uurwerk dat men aan een ketting in het vestzakje of de broekzak draagt [uur, knol, raap] [N 114 (2002)] III-1-3
zakkenwagentje stootwageltje: stǫwtwǭ.gǝlkǝ (Tongeren), zakwageltje: zakwø̜̄.gǝlkǝ (Tongeren) Handwagentje waarmee zakken in de molen verplaatst kunnen worden. Zie voor de fonetische documentatie van het woorddeel ømolenŋ- het lemma ɛmolenɛ.' [Jan 258; Coe 239; Grof 257] II-3
zaklamp pitslamp: pitslamp (Tongeren, ... ) lamp/ luchter; inventarisatie soorten en gebruiksmogelijkheden; betekenis/uitspraak [N 20 (zj)] III-2-1
zalig gelukzalig: geleukzaôlig (Tongeren), glùkzaolig (Tongeren), zalig: zaoleg (Tongeren) Zalig, gelukzalig [zaalig, zaolig, zeelig]. [N 96D (1989)] III-3-3
zaliger gedachtenis ... zaliger: zoileeger (Tongeren), zoilliger (Tongeren) Zaliger gedachtenis (vader/moeder/..). [N 96D (1989)] III-3-3