| 33891 |
maanblind paard |
(het heeft een) maanoog:
mǭnǫu̯x (Q101p Valkenburg),
maanoger:
mǭnø̜i̯gǝr (Q101p Valkenburg)
|
Gezegd van een paard met een periodieke oogontsteking, gewoonlijk om de maand of na twee maanden. Het paard is dan lichtschuw en het hele oog vertoont ontstekingsverschijnselen: een sterke traanafscheiding en een roodachtige kleur van de bindhuid. De kwaal is gewoonlijk na twee à drie weken geweken, maar kan zich ook periodiek herhalen en tot blindheid leiden. De naam maanblindheid houdt verband met de vroegere mening, dat deze kwaal maandelijks, bij het op- en afgaan van de maan, terugkeerde. [A 48A, 38a; N 8, 62p en 90v]
I-9
|
| 22320 |
maandag na driekoningen |
koperen maandag:
kopere maondeg (Q101p Valkenburg),
razemaandag:
Kil. noemt de eerste Maandag na Driekoningen raesmaendag. Blijkbaar geldt de benaming niet steeds voor denzelfden dag. In 1394 is raezende maendag ["]den dag voor den neesten dinxdag op ten vastelavont". Halthaus, Coremans noch Cachet vermelden hem als zoodanig.
raozemaondig (Q101p Valkenburg)
|
Maandag na Driekoningen [koppermaondjeg, verloore maondag]. [N 06 (1960)] || Razende Maandag.
III-3-2
|
| 25165 |
maansverduistering |
maaneclips:
moaneklips (Q101p Valkenburg)
|
Eclips van de maan [SGV (1914)]
III-4-4
|
| 17671 |
maantje op de nagel |
maantje:
mèuntsje (Q101p Valkenburg)
|
maantje: Lichter gekleurd gedeelte onderaan de vingernagels (maantje). [N 84 (1981)]
III-1-1
|
| 25162 |
maanx |
maan:
maon (Q101p Valkenburg, ...
Q101p Valkenburg),
moan (Q101p Valkenburg)
|
maan [SGV (1914)], [ZND 01 (1922)], [ZND 30 (1939)]
III-4-4
|
| 33107 |
maat houden bij het dorsen |
slaghouden:
slaxhau̯tǝ (Q101p Valkenburg)
|
Wanneer men met meer dan één man dorst, moet men goed de maat houden; zie ook de algemene toelichting bij deze paragraaf. In dit lemma staan de benamingen voor dit houden van de juiste maat bijeen. De uitdrukking boekweit dorsen, of beter: boekweitkoek dorsen of - slaan (en heteroniemen, zie het lemma ''boekweit'', 1.2.10) betekent doorgaans: "ritmisch, op maat dorsen"; de term is een onomatopee. Soms ook betekent de uitdrukking dat alle dorsers tegelijk slaan ten teken dat het dorsen klaar is. In L 326 merkt de zegsman opdat deze uitdrukking "verkeerd dorsen" betekent. Trompen is wel de benaming voor het ritmisch luiden van de kerkklok; vergelijk ook het type luiden zelf. Voor de fonetische documentatie van het woord [dorsen], zie het lemma ''dorsen'' (6.1.1).' [N 14, 12 en 14b; JG 1a, 1b; monogr.]
I-4
|
| 25264 |
maatje, maat van 0,1 liter |
maatje:
meutsche (Q101p Valkenburg)
|
maatje, 1/10 liter
III-4-4
|
| 24879 |
madeliefje |
meibloemetje:
-
meiblömke (Q101p Valkenburg),
meibloempje:
męi̯blø̜mkǝ (Q101p Valkenburg),
meizoetje:
męi̯zø̜tšǝ (Q101p Valkenburg),
-
meizötsje (Q101p Valkenburg),
weidebloemetje:
-
weiebleumke (Q101p Valkenburg),
weiebloempje:
wii̯ǝblø̄mkǝ (Q101p Valkenburg)
|
Bellis perennis L. Een zeer algemeen voorkomend plantje met losse witte bloempjes, die aan de uiteinden paarsrood kunnen aanlopen, met een geel hartje. Het komt voor in weilanden, op gazons en in bermen en bloeit bijna het hele jaar door, vooral van april tot september. Het varieert in hoogte van 5 tot 15 cm en wordt ook vaak meizoentje genoemd. Door de onzekere etymologie van het woord meizoentje, waarin mei- oorspronkelijk vermoedelijk eerder "weide" dan "mei(maand)" betekent, met zijn vele (volksetymologische) vervormingen, is de onderverdeling van de verschillende typen zeer globaal gehouden. Invoeging van -l- (en -r-) komt voor onder meibloempje en meizoetje; de betrokken varianten staan telkens achteraan in de behandeling van de woordtypen; molenzoetje is echter apart gehouden. [A 17, 1a; A 49B, 1a; L 40, 81; monogr.] || madeliefje [DC 17 (1949)]
I-5, III-4-3
|
| 17554 |
mager |
fijn:
fien (Q101p Valkenburg),
houterig:
houterig (Q101p Valkenburg),
mager:
mager (Q101p Valkenburg, ...
Q101p Valkenburg),
magər (Q101p Valkenburg),
min:
min (Q101p Valkenburg),
schraal:
schraal (Q101p Valkenburg),
sjraal (Q101p Valkenburg),
smal:
schmaal (Q101p Valkenburg)
|
mager [schrepel, schraal] [N 10 (1961)] || mager; Hoe noemt U: Mager, niet vet, gezegd van voedsel (schraal, schrekel) [N 80 (1980)]
III-1-1, III-2-3
|
| 33830 |
mager paard |
brik:
brek (Q101p Valkenburg),
kapstok:
kapštǫk (Q101p Valkenburg)
|
[N 8, 62m]
I-9
|