| 30122 |
overwelven |
schulpen:
šølpǝ (Q101p Valkenburg)
|
Een ruimte overwelven met behulp van één gewelf. 'Dalles' in het woordtype 'dalles leggen' (Q 3) is de benaming voor een soort holle bakstenen die voor vloeren worden gebruikt. De stenen worden op de bouwplaats tot vloerelementen verwerkt en na verharding op de bouwmuren gelegd. Zij geven een vlakke overdekking. Zie ook het lemma 'Holle steen' in wld ii.8, pag. 71. [N 32, 22a; monogr.]
II-9
|
| 28994 |
overzomen |
overzomen:
ø̄vǝrzø̄mǝ (Q101p Valkenburg)
|
Met een zoom overnaaien. [Gi 1.IV, 32]
II-7
|
| 33742 |
paal van de weideafrastering |
paal:
pǭl (Q101p Valkenburg),
weidepaal:
węi̯ǝpǭl (Q101p Valkenburg)
|
De meeste opgaven in dit lemma duiden op een paal uit de draadomheining rond een weide. Deze opgaven zijn ontleend aan de antwoorden op de vraag ø̄Hoe noemt u de paal van de weideafrastering?ø̄ (N 14, 64). Een aantal opgaven is ontleend aan de vraag naar het algemene woord voor ø̄paalø̄ (S 27). De antwoorden op beide vragen zijn in dit lemma ondergebracht. [N 14, 64; S 27; Vld.; monogr.]
I-8
|
| 24222 |
paapje |
paapje:
paapje (Q101p Valkenburg)
|
paapje (12,5 zomervogel; alleen op natte grond (weiland en veengrond witte wenkbrauw en staartplekjes; zit meestal op paaltje of draad; verborgen nest in greppel; roep [fiet-krt-krt] [N 09 (1961)]
III-4-1
|
| 29635 |
paard |
paard:
pē̜rt (Q101p Valkenburg)
|
[JG 1a, 1b; A 3, 4; A 11, 4; L 4, 4; L 5, 27c; L 22, 21; L 23, 1b; Gwn 5, 9a; R -s-; S 27; S 49; RND 60, 74; Wi 6, 17; monogr.; add. uit N 18]
I-9
|
| 33819 |
paard dat met rukken trekt |
robbelaar:
rubǝlē̜r (Q101p Valkenburg),
rotserd:
rutšǝrt (Q101p Valkenburg)
|
[N 8, 62r]
I-9
|
| 33833 |
paard met een scheve heup |
(één) heup af:
hø̄p āf (Q101p Valkenburg)
|
Een paard van ongelijke heuphoogte. Dit gebrek komt meer bij koeien dan bij paarden voor. Zie afbeelding 6. [N 8, 94a]
I-9
|
| 24859 |
paardebloem |
ganzetong:
ganzetong (Q101p Valkenburg),
paardsbloem:
pēršblōm (Q101p Valkenburg),
pɛ̄ršblōm (Q101p Valkenburg),
Of bekreem
pee:rschbloom (Q101p Valkenburg),
paardenbloem
pèèrschbloom (Q101p Valkenburg),
soms phyteuma, soms leontodon. (de volksnamen van planten worden veel verwisseld)
pèèrschbloom (Q101p Valkenburg),
pisbloem:
pisblōm (Q101p Valkenburg),
-
piesbloom (Q101p Valkenburg),
zeikbloem:
zeikbloom (Q101p Valkenburg),
zęi̯kblōm (Q101p Valkenburg),
zoermelk:
zūrmɛlk (Q101p Valkenburg)
|
paardebloem [DC 13 (1945)], [SGV (1914)] || paardenbloem || Taraxacum officinale Wiggers s.s. Van het geslacht paardebloem worden alleen al in Nederland ruim 200 microsoorten onderscheiden. De soort waar het hier om gaat is de gewone paardebloem. Het is een zeer algemeen voorkomend onkruid, tot ca 20 cm hoog, in wei- en hooilanden, in bermen maar ook op akkers. In vrijwel alle delen van de plant, maar vooral in de stengel, komt een bittersmakend wit melksap voor, vandaar de typen met zoer- "zuur", (-)gal en melk. Als dit sap met de huid in aanraking komt, laat het een bruine vlek achter, die moeilijk te verwijderen is. Boven de penwortel, die vooral in zandige bodem zeer diep kan zijn, draagt de plant een rozet van dicht bij elkaar staande ingesneden bladeren. De plant bloeit vrijwel het gehele jaar, van eind maart tot augustus. De bloemkleur is geel, bij sommige ondersoorten ook oranjegeel, lichtgeel of strokleurig. Na de bloei vormt zich de zogenaamde pluisbol, wel aangeduid als lampje. Vooral de bladeren worden gegeten door konijnen en door weidend vee mits de concentratie niet al te groot is. De onder zand, bijv. molshopen, bleekgeel gebleven bladeren worden ook als sla door mensen gegeten, vandaar molsla en andere typen met -sla. In grotere hoeveelheden bevordert deze konsumptie het bedplassen, vandaar de typen met pis- en zeik-. De bladeren worden ook wel gebruikt bij de bereiding van een bepaald soort koeken; zie de typen met (-)koek. Kinderen vlechten de stelen tot kettingen, vandaar de typen met keten- en ketting-. In tegenstelling tot de gebruikelijke ordening volgens het tweede element zijn de varianten van de typen paardebloem en paardsbloem geordend naar het vocalisme van het element paard-. Het type cichorei(-) is door de medewerkers vaak genoteerd als suikerij(-) en beschouwd als een nieuw type. Hier is het als een variant van cichorei opgenomen, zonder eigen type-vorm. De typen ganzetong en verbasterd gauwstom of goudstang komen doorgaans in het meervoud voor. Voor de spookopgave ɛbękrēm (bek-riem)ɛ in Q 101, zie Brok 1991, 170; en verder Pauwels 1933 en Stroop 1969. [A 13, 15; L 5, 39; L 15, 13; S 27; R 3, 94; monogr.]
I-5, III-4-3
|
| 24482 |
paardekastanje |
kastanjel:
karsjtaanjel (Q101p Valkenburg),
karstaanjel (Q101p Valkenburg),
wilde kastanjel:
wil kesjtanjel (Q101p Valkenburg)
|
kastanje [SGV (1914)] || kastanje, de boom
III-4-3
|
| 33382 |
paarderuif |
ben:
bɛn (Q101p Valkenburg),
roop:
rø̜i̯p (Q101p Valkenburg),
ruif:
rø̜i̯f (Q101p Valkenburg)
|
Het samenstel van latten, gelijkend op een ladder, dat in schuine stand wordt aangebracht boven de paardekrib en waaruit de paarden langzaam het hooi (soms ook gras) kunnen eten. De benamingen met krib zijn waarschijnlijk oneigenlijk gebruikt (vergelijk het woordtype hooikrib) of men kende ter plaatse oorspronkelijk geen ruif. Zie ook de toelichting bij het lemma "ruif voor de koeien" (2.2.19). Zie voor de fonetische documentatie van (krib) het lemma "paardekrib" (2.3.3) en voor (hooi) het lemma "hooi" in aflevering I.3, nr. 4.1.2. In de kaart zijn de ruif-, reep- en roop-opgaven aangevuld met die uit de lemma''s "ruif voor de koeien" (2.2.19) en "schaapsruif" (2.4.13). [N 5A, 59a en 59b; A 14, 13; L 42, 3; L 45, 12; monogr.]
I-6
|