| 33936 |
bit |
gebit:
gǝbięt (L289p Weert)
|
IJzeren mondstuk aan het hoofdstel dat men een paard in de mond, boven de onderkaak legt, en waaraan de teugels bevestigd zijn. De meeste bitten bestaan uit een rechte stang, sommige hebben een beugel in het midden om te voorkomen dat het paard zijn tong op de stang legt. Voor enkele plaatsen (L 270, Q 75, 94, 169, 174 en179) wordt gemeld dat de opgegeven term ook ter aanduiding van het wolfsgebit gebruikt wordt. [JG 1a, 1b, 2b; N 13, 19, 38b, 41; L 35, 45b; monogr.]
I-10
|
| 33938 |
bitringen |
gebitsringen:
gǝbētsreŋ (L289p Weert)
|
De beide ringen aan het einde van de bitstang. [N 13, 44]
I-10
|
| 19352 |
bits |
onvriendelijk:
onvruntelik (L289p Weert, ...
L289p Weert),
snauwerig:
snauwerig (L289p Weert, ...
L289p Weert)
|
vinnig, onvriendelijk in manier van spreken [bits, scherp, bars, mondig] [N 87 (1981)]
III-1-4, III-3-1
|
| 33937 |
bitstang |
stang:
staŋ (L289p Weert)
|
De ijzeren stang van het bit dat het paard in zijn mond heeft. De benaming voor dit onderdeel is vaak hetzelfde als die voor het bit in zijn geheel. [N 13, 42]
I-10
|
| 18635 |
bivakmuts |
bivakmuts:
bivakmöts (L289p Weert),
muts:
möts (L289p Weert)
|
bivakmuts, nauw om hoofd en hals sluitend wollen muts die alleen een deel van het gezicht onbedekt laat [N 25 (1964)]
III-1-3
|
| 18113 |
blaar |
blaar:
blaor (L289p Weert, ...
L289p Weert,
L289p Weert),
bloar (L289p Weert)
|
Blaar: blaasachtige opzetting van de huid (blaar, blein). [N 84 (1981)] || een blaar (wanneer men zich heeft verbrandt) [ZND 32 (1939)] || een blaar in de handen door het vasthouden van een werktuig, bv. een hamer [ZND 32 (1939)] || een blaar onder de voeten, door het gaan veroorzaakt [ZND 32 (1939)]
III-1-2
|
| 25437 |
blaas van een geslacht varken |
blaas:
blǭs (L289p Weert)
|
De blaas van het varken wordt voor verschillende doeleinden gebruikt volgens de respondenten. Men smeert er werkschoenen mee in of de houtzaag. Als heelmiddel wordt hij op een gekneusde plek gelegd. Men vangt er vogels mee of men doet er bloedworst in; zelfs brandewijn wordt ermee gesmokkeld. Hij kan functioneren als ijszak voor een zieke of als afsluiting voor levensmiddelen. Vaak dient de gedroogde blaas als tabakszak of geldzak. Opgeblazen en gedroogd is hij een voetbal voor de jeugd. Men maakt er kunstdarmen van en heel bekend is het gebruik ervan bij het Carnaval als "foekespot" of "rommelspot". Kan men er echt niets mee doen, dan wordt ie weggesmeten. [N 28, 73; N 28, 74; monogr.]
II-1
|
| 23574 |
blaasbalg van het orgel |
blaasbalg:
blaosbalg (L289p Weert),
windbuidel:
windjbuul (L289p Weert),
windzak:
windjzak (L289p Weert)
|
De blaasbalg van het orgel. [N 96B (1989)]
III-3-3
|
| 31233 |
blaasbalgklep |
lochtklep:
lǫxtklęp (L289p Weert)
|
In een blaasbalg met twee compartimenten, zowel de benaming voor de aanvoerklep voor de lucht als voor de klep in het vaste tussenschot waardoor de lucht van de ene kamer in de ander geperst kan worden en via de luchtleiding naar het smidsvuur kan stromen. Op deze wijze ontstaat een onafgebroken luchtstroom. Zie voor het woordtype fok ook het lemma "trekopeningen" in Wld ii.8, pag. 62. [N 33, 14; N 33, 15]
II-11
|
| 31232 |
blaasbalgtrekker |
ketting:
kęteŋ (L289p Weert)
|
De ketting waarmee de smidsblaasbalg via een hefboom en trekstangen in beweging wordt gebracht. [N 33, 13]
II-11
|