| 18204 |
spijkerpak |
jeanskostuum:
jeanskostūm (Q005p Zutendaal)
|
Spijkerpak [spijkerpak, jeanspak, spijkerkostuum, jeanskostuum] [N 114 (2002)]
III-1-3
|
| 29130 |
spil |
asje:
ɛskǝ (Q005p Zutendaal)
|
De pin middendoor de u-vormige vleugel. Spil met vleugel en klos worden ieder afzonderlijk gedraaid door middel van de dubbele snaar, de trendel en de snaarschijf aan de klos (Grothe, pag. 284). Volgens de informant van L 291 draaide de spil in twee tongen van hardleer, die in de houten paaltjes waren bevestigd en gesmeerd werden met spekzwoerd. Door zijdelings wegdraaien van de spil kon men de as vrijmaken en de klos eruit nemen en erin zetten. [N 34, B17]
II-7
|
| 24379 |
spin |
spin:
spɛn (Q005p Zutendaal)
|
spin [RND]
III-4-2
|
| 20121 |
spinnen |
spinnen:
spenǝ (Q005p Zutendaal),
spęnǝ (Q005p Zutendaal)
|
De handeling die met behulp van een spinnewiel werd verricht. Vooral voor vlas en hennep was het raadzaam de spinvingers nat te houden tijdens het spinnen. Hiervoor had men een klein potje met water aan rokken of wiel hangen (Weyns, pag. 844-845). Soms werden daartoe ook wel kleine, twee-orige kruikjes van ongeveer 7 cm hoog gebruikt, gebakken onder andere te Raeren. [N 34, C; RND 3; Wi 27; S 34; monogr.]
II-7
|
| 24381 |
spinnenweb |
spinnengeweef:
spɛnəgəwɛəf (Q005p Zutendaal)
|
spinnenweb [RND]
III-4-2
|
| 29117 |
spinnewiel |
bok:
bok (Q005p Zutendaal),
germ:
gɛrǝm (Q005p Zutendaal)
|
Toestel om vlas, wol en soms ook andere vezelsoorten te spinnen. Men kent verschillende soorten spinnewielen. Er zijn er waarbij de spil met kam of vleugel boven het wiel is ingebouwd en waarbij de voet een schijfvormig, horizontaal blokje op vier (soms drie) pootjes is. Dit is het zogenaamde blokwiel of de blokspoel. Verder is er een model waarbij de spil naast het wiel is gebouwd. In het rechthoekige, schuingerichte blokje steken drie poten die zich lijken schrap te zetten. Vandaar ook wel benamingen als geit en germ. Een derde model met spil en vleugel naast het wiel en waarbij het dragende gedeelte een rechthoekig raam is, komt niet zoveel voor (Weyns, pag. 843). Dit is het zogenoemde raamwiel. Bij de blokspoel draait het grote wiel vlak voor de spinster of spinner. Het spinmechanisme staat midden boven het wiel ter hoogte van de borst van degene die spint. De blokspoel werd in de jaren 1940-1945 populair. Ze heeft maar de helft staanplaats nodig vergeleken met de ø̄lange spoelø̄ (informant van L 320a). Ze kon in kleine ruimtes zoals die op binnenschepen worden gebruikt (Weyns, pag. 843). Vandaar ook de benaming schippersspoel. Ook de benaming bok duidt op het model ø̄blokspoelø̄. De benamingen bok, geit en germ zijn vergelijkenderwijs ontstaan door de bepaalde vorm van het spinnewiel. Zie afb. 50. [N 34, A; N 5A (I]
II-7
|
| 27817 |
spiraalboor |
spiraalboor:
spirālbȳr (Q005p Zutendaal)
|
Stalen boorijzer waarbij tot op ongeveer tweederde van de schachtlengte twee spiraalgangen langs de schacht lopen. Het achterste deel van de schacht van een spiraalboor fungeert als kolf voor het inspannen in de kop van de boormachine. Een spiraalboor voert boorspanen automatisch af uit het boorgat. Zie ook afb. 117. [N 33, 150]
II-11
|
| 18088 |
spit |
kramer:
kriemer (Q005p Zutendaal),
verschot:
Minder.
verschot (Q005p Zutendaal)
|
een schietende pijn in de lenden (geschot ?) [ZND 35 (1941)]
III-1-2
|
| 33096 |
spits, kop van de mijt |
kap:
kap (Q005p Zutendaal)
|
Het bovenste stukje van het dak van de korenmijt. Zie de toelichting bij het lemma ''buitenstaande korenmijt'' (5.1.18). [JG 1a, 1b; monogr.]
I-4
|
| 31617 |
spitseling, punteling |
pitseling:
petsǝleŋ (Q005p Zutendaal)
|
Het uiteinde van de hoefnagel dat bij het beslaan buiten de hoefwand steekt en door de hoefsmid met behulp van de hoeftang wordt afgeknipt. [N 33, 372]
II-11
|