| 29136 |
twijnen |
twijnen:
twiǝnǝ (Q005p Zutendaal)
|
Twee of meer enkel gesponnen draden tot één garen ineendraaien. Dit deed men om het uitrafelen te voorkomen en sterk garen te krijgen. [N 34, D add.; N 48, 77b; Gi 1.IV, 39]
II-7
|
| 33597 |
ui, ajuin |
en:
in (Q005p Zutendaal),
unne:
enə (Q005p Zutendaal),
innen (Q005p Zutendaal)
|
ajuin (sg) [Goossens 1b (1960)], [Goossens 2b (1963)]
I-7
|
| 33788 |
uier |
uier:
ē̜i̯ǝr (Q005p Zutendaal),
ę.i̯ǝr (Q005p Zutendaal),
ɛi̯ǝr (Q005p Zutendaal)
|
De melkklier van de koe zoals zij zich uitwendig vertoont onder aan de buik. Op de kaart is het woordtype uier niet opgenomen. [JG 1a, 1b; Gwn V, 7; L 8, 24a; L 14, 27a; RND 127; S 38; Wi 51; monogr.] || Uier, alle tepels samen. [N 19, 19b; JG 1a, 1b]
I-11, I-12
|
| 32722 |
uit de voor schieten |
uitvliegen:
ū.t˲vlī.gǝ (Q005p Zutendaal)
|
Als men bij het ploegen op een hard voorwerp (b.v. een steen) stoot, of als men met name bij een voetploeg de staart niet vast of niet goed recht houdt, kan de ploeg uit de voor schieten: het ploeglichaam belandt dan in de vorige voor. [JG 1a;N 11A, 124b]
I-1
|
| 32709 |
uiteenploegen |
uitereenvaren:
ūtǝręi̯.nvǭ.rǝ (Q005p Zutendaal)
|
Manier van ploegen (met een "enkele" ploeg), waarbij de voren in de richting van de zijkanten van de akker worden omgekeerd. Nadat men aan een van beide zijden de eerste voor heeft geploegd, laat men de ploeg slepend over de wendakker gaan naar de andere zijde, om daar de tweede voor te ploegen. Via de andere wendakker verplaatst men zich weer naar de overzijde. Achtereenvolgens ploegt men nu de 3e voor tegen de Ie, de 4e tegen de 2e, enz. Terwijl de sleepweg van de ploeg over de wendakkers steeds korter wordt, komen de beide voren dichter bij elkaar te liggen, totdat zij midden op de akker bij elkaar komen en daar een greppel of laagte vormen. Voor de termen aanschieten op de reen en op de reen beginnen zie men ook het lemma de eerste voor ploegen, onder C. [N 11, 48; N 11A, 121a; JG 1a + 1b; A 33, 1a + b; monogr.]
I-1
|
| 18573 |
uitgaanskleren |
goede kleren:
gooi klâêier (Q005p Zutendaal)
|
Uitgaanskleren. De kleren die men draagt als men uitgaat. [N 114 (2002)]
III-1-3
|
| 32225 |
uitgesleten, gezegd van de naafbus |
uitgelopen:
ǫw.t˲gǝlō.pǝ (Q005p Zutendaal)
|
Door de wrijving van lunsschijf en achterschijf tegen de uiteinden van de naafbus, krijgt deze na langdurig gebruik te veel speling in de richting van de as en gaat het wiel waggelen. Men zegt dan dat de naafbus is uitgesleten. Zie ook de lemmata ɛlunsschijfɛ en ɛachterschijfɛ in wld II.11, pag. 135. Het slingeren van het karwiel als gevolg van een uitgesleten naafbus noemde men in Sint-Truiden (P 176): karslag (kē̜rslax).' [JG, 1a]
II-12
|
| 17854 |
uitglijden |
uitritsen:
uutritse (Q005p Zutendaal),
uitschampen:
y(3)̄tšāmpə (Q005p Zutendaal)
|
uitglijden [ZND 24 (1937)]
III-1-2
|
| 32967 |
uitkomen |
uitkomen:
ū.tkūǝ.mǝ (Q005p Zutendaal)
|
Het boven de grond uitkomen van het gekiemde zaadkorreltje. [JG 1a, 1b; monogr.; add. uit S 17]
I-4
|
| 21133 |
uitwijken |
afzetten:
ǭ.f˲zętǝ (Q005p Zutendaal)
|
Als de weg smal is en er komt van de tegenovergestelde zijde een kar af, dan zullen beide voertuigen moeten uitwijken. [JG 1a, 1b; monogr.]
I-10
|