| 32864 |
zwad, houw |
slag:
slǭ.x (Q072p Beverst)
|
De hieronder opgenomen woorden zijn van toepassing op de hoeveelheid gras die de maaier met één slag van de zeis afmaait en die links van hem blijft liggen. Het Algemeen-Nederlandse woord zwad betekent zowel deze reep afgemaaid gras alsook de regel of rij gras die op het veld ontstaat als men een baan gemaaid heeft. Dit laatste begrip, de regel afgemaaid gras, komt in het volgende lemma ter sprake, onder de titel ''gezwad''. In sommige streken zijn de volksnamen voor beide onderscheiden begrippen aan elkaar gelijk. Deze gevallen zijn op kaart 9 aangegeven. Bij sommige woorden, zoals schaar, riem, zeissel, springt het betekeniselement "hoeveelheid, opbrengst" in het oog. Bij schob denkt men in de eerste plaats aan de graanoogst; daar betekent het doorgaans de hoeveelheid aren die men voor een halve schoof met één slag van de zicht of de zeis afmaait; hier is het waarschijnlijk overdrachtelijk gebruikt. Zie ook het lemma ''rij'', ''wiers''. Voor de volledigheid van dit kleine woordveld vergelijke men ook het lemma ''graanzwad'' in de aflevering over de Akkerbouw.' [N 14, 92; JG 1a; A 16, 1a; Lu 1, 16 add.]
I-3
|
| 32917 |
zwaden spreiden |
breien:
brēi̯ǝ (Q072p Beverst),
breken:
brē̜.kǝ(n) (Q072p Beverst),
brē̜kǝ(n) (Q072p Beverst)
|
Het uiteengooien van de versgemaaide regels gras. Het voorwerp van de overgankelijke werkwoorden is steeds: gezwaden of gras. [N 14, 97a; JG 1a, 1b, 2c; monogr.]
I-3
|
| 32875 |
zwadkeerder, beugel |
toejaag:
tǫu̯jǫx (Q072p Beverst),
wis:
wes (Q072p Beverst)
|
De doorgaans metalen beugel, vastgemaakt onderaan de steel van de zeis, die dient om het afgemaaide gras, dat door de rug en de hak van het blad en door de steel wordt meegenomen, te ondersteunen, zodat het links van de maaier in een gezwad komt te liggen. Bij het maaien van gras is een dergelijke beugel niet onontbeerlijk en vaak ook jong of overgenomen van ànder maaiwerk (graan, boekweit, evie). De beugel is meestal een gebogen stuk stevig ijzerdraad, soms ook wel een tak of een gebogen latje. Zie afbeelding 4, nummer A5 en B5. Grotere beugels, die derhalve doorgaans niet voor het maaien van gras, maar voor het maaien van graangewassen met name in de Belgische Kempen werden gebruikt, waren soms voorzien van een lap (vergelijk de opgave drapeau) of een stuk jute, of van haken of tanden; in het laatste geval werden ze wolf genoemd. Het lijkt niet onwaarschijnlijk dat, tenminste oorspronkelijk, ook de kam-benamingen voor de zwadkeerder zijn ontstaan vanwege dergelijke tanden of haken aan de beugel. [N 18, 67f; JG 1a, 1b, 2c, A 14, 3; L 45, 3; monogr.]
I-3
|
| 17745 |
zwak, slap |
zwak:
Niet sterk.
zwaok (Q072p Beverst)
|
Zwak (uitspraak en bet). [ZND 08 (1925)]
III-1-1
|
| 34036 |
zwartbonte koe |
zwarte:
zwatǝ (Q072p Beverst)
|
Zie voor de fonetische documentatie van (koe) het lemma ''koe'' (3.3.1). [N 3A, 126]
I-11
|
| 34037 |
zwartbonte koe met scherp gescheiden witte en zwarte banen |
geplekte koe:
gǝplęktǝ ku (Q072p Beverst)
|
[N 3A, 127]
I-11
|
| 33481 |
zwarte bes |
zwarte wiemelen:
verzamelfiche, ook mat. van ZND01, u en ZND02, 4
zwatte wijmele (Q072p Beverst),
zwarte wiemeren:
zwatte weimere (Q072p Beverst)
|
zwarte aalbes [ZND 01 (1922)]
I-7
|
| 34039 |
zwarte koe |
zwarte koe:
zwatǝ [koe] (Q072p Beverst)
|
Zie voor de fonetische documentatie van (koe) het lemma ''koe'' (3.3.1). [N 3A, 129]
I-11
|
| 34040 |
zwarte koe met geheel witte kop |
witkop:
wetkǫp (Q072p Beverst)
|
[N 3A, 130a]
I-11
|
| 24286 |
zwarte kraai, kraai |
kotkraai:
IPA, omgesp.
kutkrɛ (Q072p Beverst),
kraai:
krē (Q072p Beverst),
Frings
kreͅ (Q072p Beverst),
geen fon.doc.
kraai (Q072p Beverst),
IPA, omgesp.
krɛ (Q072p Beverst)
|
kraai [ZND 01 (1922)], [ZND 28 (1938)] || kraai, zwarte en bonte ~ (47 als roek [076] zonder kale plek; veren niet zo slordig en met groenige glans; broedt eenzaam in bos; roep [korrr] [N 09 (1961)]
III-4-1
|