| 25436 |
de organen verwijderen |
darmen uithalen:
dɛrǝm ǫwthǭwlǝ (Q156p Borgloon)
|
Als het dier opgehangen is, snijdt de slachter de buik open, waarna hij de ingewanden verwijdert. Daarna haalt hij de organen (hart, lever e.d.) eruit. Zie ook het lemma ''ingewanden verwijderen''. [N 28, 87]
II-1
|
| 32653 |
de scharen van de ploeg |
messen:
mę.sǝ (Q156p Borgloon)
|
De in dit lemma verzamelde termen, die op één na alle meervoudsvormen zijn, kunnen behalve voor de scharen van een wentelploeg ook gebruikt worden als verzamelnaam voor de werkende delen van de ploeg of voor de onderdelen van de combinatie waartoe ook schaar en riester behoren. [N 11, 30 add.; N 11A, 85e + f; div.; monogr.]
I-1
|
| 25381 |
de slokdarm afsluiten |
uitpitsen:
ǫwtpitsǝ (Q156p Borgloon)
|
Om te verhinderen dat de inhoud van maag en slokdarm het vlees verontreinigt, legt men meestal een knoop in de slokdarm. Omdat een knoop gemakkelijk uit de glibberige slokdarm glijdt, laat men er vaak het uiteinde van de dikke en vrij stugge luchtpijp aan vastzitten. Als men nu de knoop in de slokdarm legt, wordt terugglijden voorkomen door het stuk luchtpijp: dit kan immers niet door de lussen van de knoop glijden, omdat het daarvoor te groot en te weinig buigzaam is. Men sluit de slokdarm ook wel af door er een doek of iets dergelijks in te duwen of een touwtje rond het einde ervan te binden. Voor de slacht krijgt het dier ongeveer anderhalve dag geen voer om te voorkomen dat de maag en darmen te vol met vuil zijn. [N 28, 77]
II-1
|
| 34626 |
de stortkar doen achteroverslaan |
opslaan:
opslǭi̯n (Q156p Borgloon)
|
De kipbare bak van de stortkar doen kippen om de lading te lossen. Dit lemma vormt een aanvulling op het lemma kippen, storten in wld I.10. De kaart combineert de opgaven uit beide lemmata. [N 17, 88]
I-13
|
| 18063 |
de stuipen krijgen |
convulsies krijgen:
de konvu.ltsjes krèè.ge (Q156p Borgloon)
|
stuipen: De stuipen hebben: een aanval van stuipen hebben (stuipen, stuiptrekken, begaovings, spinneweven). [N 107 (2001)]
III-1-2
|
| 22706 |
de vier zijden van een bikkelbeentje |
kopje:
boven
køͅpkə (Q156p Borgloon),
kotje:
holle zijde
kytsjə (Q156p Borgloon),
pensje:
bolle zijde
peͅnskə (Q156p Borgloon),
staandertje:
onder
støͅndərkə (Q156p Borgloon)
|
De vier zijden van zon beentje. [N R (1968)]
III-3-2
|
| 19643 |
de was stijfselen |
stijven:
stai̯və (Q156p Borgloon)
|
een hemd stijven [ZND 07 (1924)]
III-2-1
|
| 34344 |
de zeug naar de beer brengen |
drijven:
drē̜.vǝ (Q156p Borgloon),
na de beer brengen:
nǫ dǝ bęi̯r bręi̯ŋǝ (Q156p Borgloon)
|
De zeug laten dekken door de beer, het mannelijk varken. [N 19, 30; JG 1a, 1b, 2c; N 76, add.; monogr.]
I-12
|
| 20808 |
deeg |
deeg:
(= het deeg)
deͅix (Q156p Borgloon)
|
zij kneedt het deeg [ZND 22 (1936)]
III-2-3
|
| 25548 |
deeg kneden |
kneden:
knēǝ (Q156p Borgloon)
|
Bepaalde grondstoffen t.w. bloem, gist, zout, vocht vormen het deeg. Eventueel worden er nog andere toevoegingen bijgevoegd. Dit deeg gaat men kneden om een massa te verkrijgen waarin de verschillende grondstoffen in de juiste verhouding zo volkomen en gelijkmatig mogelijk dooreengemengd zijn (Schoep blz. 90-91). Naast "kneden met de hand" komt voor "kneden met de voeten" of kneden met de deegmachine". De informant van L 428 merkt op dat "mengelen" het mengen der diverse ingrediënten inhoudt en het eigenlijk kneden ''knē̜jǝ'' is. In dit lemma wordt het object "deeg" niet fonetisch gedocumenteerd. Bij documentatie zou de meest voorkomende variant dęjx zijn geweest. Daarnaast zouden er nog varianten voorkomen als dēx, dē.x, dējx, dē̜k, dē.jx, tī.x, dījx, dix, dīx en di.x.' [N 29, 20b; N 6, 47; S 18; L 1a-m: monogr.; L 22, 41]
II-1
|