| 19436 |
zand strooien |
strooien:
strooien (L353p Eksel)
|
Het strooien van wit zand op de vloer (strooien, strooiselen, opzanden) [N 79 (1979)]
III-2-1
|
| 33678 |
zand, zandgrond |
zand:
zant (L353p Eksel)
|
Zand is steenstof, een geologische formatie die uit losse, fijne korrels kwarts en glimmer bestaat. Zandgrond is de grondsoort die uit zand bestaat, en is lichte, niet zoʔn vruchtbare grond. Zavel bestaat voornamelijk uit zand met wat lichte klei. [N 27, 40; Wi 52; S 45; L 7, 61a; L 8, 103; N 11, 2f add.; N 18, add.; A 10, 4; Vld.; monogr.]
I-8
|
| 32896 |
zandblok, klomp |
klomp:
klo.mp (L353p Eksel)
|
Wanneer de maaier het natte zand of de leem die hij nodig had om de strekel "scherp" te maken, niet bij de hand had, bij voorbeeld in de vorm van molshopen of aan een slootkant, dan nam hij dat zelf mee in een hol voorwerp, en wel doorgaans in een (oude) klomp. In dit lemma komen de benamingen van dit voorwerp ter sprake. Het spreekt voor zich dat dit zandblok of deze klomp alleen daar voorkwamen waar men ook de strekel kende. Uit de verscheidenheid van de namen en uit de aantekeningen van de zegslieden is af te leiden dat vele soorten holle voorwerpen voor dit doel konden dienen; vandaar ook de vele dubbele opgaven die in dit lemma zijn verwerkt en de volgende aantekeningen: L 364: "in een emmer"; L 361: "ook wel in een zak gedaan"; Q 1: "het wetslijk werd op de grond gelegd". In L 359, 361, 362, 363, 365, 366, 416, Q 1, 2a, 71, 85 en 171 werd uitdrukkelijk opgegeven dat het slijpzand níét in een klomp werd meegenomen naar het veld. Opmerkenswaard zijn nog de aantekeningen van de zegslieden van P 178: "werd aan de snaad (de steel van de zeis) vastgemaakt" en van L 423: "de slijpbus is een houten pot voor het zavel". Hoewel in feite etymologisch identiek, zijn de vormen klomp en klonk hier en op de kaart uit elkaar gehouden. Zie verder ook voor de inhoud van het zandblok het lemma ''slijpzand, zavel''.' [N 18, 83; JG 1a, 1b]
I-3
|
| 23859 |
zandfiguren bij de processie |
zandtapijt(en):
zandtapijt (L353p Eksel)
|
De zandfiguren die op straten en stoepen worden gestrooid. [N 96C (1989)]
III-3-3
|
| 22697 |
zang |
zang:
inə sXŏnə zàŋk (L353p Eksel)
|
Een schone zang. [ZND A1 (1940sq)]
III-3-2
|
| 24283 |
zanglijster, lijster |
klijster:
klienster (L353p Eksel),
zanglijster:
zangliester (L353p Eksel)
|
zanglijster || zanglijster (22,5 bekend; gelige, gestippelde borst en buik; broedt in grote parken en bossen; ook trekvogel; nest is van binnen glad en bruin; roep [tsp]; luide roepende zang [N 09 (1961)]
III-4-1
|
| 21403 |
zaniken, zeuren |
semmelen:
semmelen (L353p Eksel),
zagen:
zagen (L353p Eksel),
zeveren:
hij kan zeveren (L353p Eksel)
|
Hij kan zaniken (zeuren; tot vervelens toe over hetzelfde praten). [ZND 08 (1925)] || langdurig of telkens op dezelfde toon of lastige manier over iets spreken, bijv. om zich te beklagen [zeuren, zaniken, zemelen, nijnaaien, merelen, nosteren, memmen, melken, naaien, moesjanken] [N 87 (1981)] || steeds over een vervelende wijze over iets spreken [semmelen, zeveren, zagen, zemelen, zeuren, zaniken] [N 85 (1981)]
III-3-1
|
| 32898 |
zavelen |
zavelen:
zē.vǝlǝ (L353p Eksel)
|
De wetstok insmeren met de vochtige "scherpe zavel"; zie de semantische toelichting bij ''strekel'' en de daaropvolgende lemma''s. [JG 1a, 1b; add. uit N 18, 83 en L 20, 28f]
I-3
|
| 20164 |
zedelijk slecht meisje |
fluit:
fleût (L353p Eksel),
hoer:
hoer (L353p Eksel),
klamot:
cf. VD s.v. "klamot, klamodde"3. slons
klamot (L353p Eksel),
klats:
klats (L353p Eksel),
klitsje:
cf. WNt s.v. "klits (II) - klitse, klis, kles"loszinnige, ontuchtige ofmanzieke meid of vrouw
klitske (L353p Eksel)
|
een zedelijk slecht meisje [wiender, loeder, loopster, kit, duivin, lellebel, sloerie, wats, flauwtoet] [N 115 (2003)], [N 86 (1981)]
III-2-2
|
| 23614 |
zedenpreek |
sermoen (<fr.):
sermoeen (L353p Eksel, ...
L353p Eksel),
sermoen (L353p Eksel)
|
Een zedenpreek, vermanende zedenles, sermoen. [N 96B (1989)]
III-3-3
|