e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren... plaats=Hasselt

Overzicht

Gevonden: 5340

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
grijpen naar grijpen: grēpə (Hasselt), pakken: pakke (Hasselt, ... ), pakken naar iets (Hasselt), pakə (Hasselt), scharren: schaaren (Hasselt), snappen: snappe (Hasselt) Naar iets grijpen [ZND 35 (1941)] || reiken, met de handen naar iets reiken [iest beraome] [N 10 (1961)] III-1-2
gril kuren: ook materiaal znd 29, 16  kure (Hasselt), stuip: ook materiaal znd 29, 16  stēͅp (Hasselt) kuren (znw) [ZND 01 (1922)] III-1-4
grind kiezel: kei̯zǝl (Hasselt) Collectieve benaming voor de kleine keitjes die in grote menigte in diluviale gronden en op de bodem van de rivieren worden aangetroffen, kiezels. [S 11; L 1a-m; N 18, add.; monogr.] I-8
grindelketting ketting: kęteŋ (Hasselt), scheer van de kam: sxīǝr van a ka.mp (Hasselt  [(dubbele ketting tussen kam en stang)]  ) De in dit lemma verenigde termen zijn van toepassing op a) de dubbele ketting die bij de oude houten karploeg de ploegboom vanaf de beugel verbond met het wielenstel; b) de dubbele, soms enkele ketting die bij de voetploeg de verstelbare verbinding vormde tussen ploegkam en grindelstang; c) de meestal enkele verbindingsketting tussen de ploegboom en het wielenstel van de latere, al dan niet wentelbare ijzeren karploeg). Voor een ordening van deze kettingnamen naar het soort van ketting, de bevestiging ervan en/of het ploegtype dat ermee was uitgerust, was het materiaal niet volledig noch duidelijk genoeg. De enkelvoudsvormen hebben nu eens op een enkele ketting betrekking, dan weer op een dubbele ketting die als een geheel wordt gezien, terwijl met de meervoudsvormen zowel een dubbele als een V-vormig aangebrachte enkele ketting bedoeld kan zijn. Voor de betekenis van het samenstellingsdeel grindel zij in het algemeen verwezen naar het lemma ploegboom. Een enkele keer echter lijkt dit woorddeel inhoudelijk meer overeen te komen met het hieronder vermelde simplex grindel, dat ook in de lemmata grindelstang en ploegkam voorkomt en dat waarschijnlijk op te vatten is als het door ketting en/of stang en/of kam met toebehoren gevormde geheel, dat de trekkracht onder de ploegboom door overbrengt op de achterploeg. Voor de samenstellingsdelen halter, beugel en zadel(pond) zie men het vorige lemma. [N 11, 31.II.n + 31.IV.c; N 11A, 97k + 98c; monogr.] I-1
grindweg assenweg: āsəwiech (Hasselt), kiezelstraat: kīzəlstrōt (Hasselt) Hoe heet een weg die daarmee [steengruis (kleine stukjes steen)] bedekt is ? [ZND 24 (1937)] III-3-1
grindx asse: a͂sə (Hasselt), steengruis: stiengruis (Hasselt) grind [ZND 01 (1922)] III-4-4
groeien bijkomen: bijgekeume (Hasselt), groeien: grujje (Hasselt), profiteren: geprofeteerd (Hasselt), geprofeteert (Hasselt), In gewicht toenemen.  geprofeteerd (Hasselt), wassen: wasse (Hasselt), wasǝ (Hasselt), winnen: gewonne (Hasselt) De algemene benaming voor het groter worden van het gewas. Het oude Limburgse woord is wassen; zoals de kaart laat zien, komt de term groeien onder invloed van het Nederlands echter al in bijna heel Limburg voor. Aarden betekent eigenlijk "goed groeien, goede opbrengst laten verwachten", evenals (ge)dijen en tieren in het tweede deel van het lemma. De benaming struiken betekent "een struik vormen" in de uitdrukking "het koren is al goed gestruikt" (Q 111). De opgegeven antwoorden voor "dat gewas ''gedijt'' niet" staan achter in het lemma bijeen. [RND 124; L 32, 13; L 44, 45; monogr.; add. uit A 3, 16; L 4, 16; L A2, 374] || die kleine heeft geprofiteerd (struiser, groter geworden) [ZND 40 (1942)] || groeien || wassen (groeien) I-4, III-1-1
groeizaam weer broeierig: bryəreͅx (Hasselt), fris weer: freͅs (Hasselt), vors (weer): voͅs (Hasselt), voͅs wīr (Hasselt), wasselijk (weer): weͅsələk wīr (Hasselt) groeizaam weer (in de zomer) [vet] [N 22 (1963)] || mals regenachtig weer (in de zomer) [vers, vörs] [N 22 (1963)] III-4-4
groen (kleur) groen: greiën (Hasselt, ... ), greͅən (Hasselt), gri-jen (Hasselt, ... ), grien (Hasselt), grieën (Hasselt, ... ), grīēn (Hasselt, ... ), grùən (Hasselt), grɛən (Hasselt, ... ) groen [ZND 01 (1922)], [ZND 35 (1941)] III-4-4
groene bladluis groene milver: grejene millever (Hasselt) insectjes onder een blad, groen [DC 68 (1993)] III-4-2