| 23571 |
orgel spelen |
op de orgel spelen:
op d`n eulger spéle (Q077p Hoeselt),
orgel spelen:
ùrgəl spélə (Q077p Hoeselt)
|
(op het) orgel spelen, het orgel bespelen. [N 96B (1989)]
III-3-3
|
| 22679 |
orgeldraaier |
orgeldraaier:
ùlgërdrèè-ër (Q077p Hoeselt)
|
iemand die een draaiorgel bespeelt [orgeldraaier, liereman] [N 112 (2006)]
III-3-2
|
| 23389 |
orgelpijpen |
orgelpijpen:
eulgerpijpe (Q077p Hoeselt),
ölgërpijpë (Q077p Hoeselt)
|
De pijpen van het orgel [örgelpiepe, orrejelspiefe?]. [N 96A (1989)]
III-3-3
|
| 34053 |
os |
os:
ǫs (Q077p Hoeselt)
|
Gesneden mannelijk rund [N 3A, 19; JG 1a, 1b; A 3, 37; A 4, 12; L 4, 37; L 20, 12; Wi 16; monogr.]
I-11
|
| 20318 |
oud, bejaard |
van de krakkenbond:
van dë krakkëbond (Q077p Hoeselt)
|
iemand van oudere leeftijd ( oude man, oude vrouw, oude van dagen) [N 102 (1998)]
III-2-2
|
| 33763 |
oud, versleten paard |
oude krak:
ā krak (Q077p Hoeselt)
|
Zie ook het lemma ''benamingen voor het paard naar de leeftijd'' (2.4.1), sub F. [JG, 1b; A 45, 28a; L 5, 36; L 36, 82; N 8, 20, 62f en 62g; monogr.]
I-9
|
| 33160 |
oude aardappelsoorten |
koning-eduard:
kø̄nǝŋ e.dǝu̯ār (Q077p Hoeselt),
krügerse:
krygǝrsǝ (Q077p Hoeselt),
ossetongen:
ǭsǝtǫŋǝ (Q077p Hoeselt),
platte:
platǝ (Q077p Hoeselt),
poolse industrie:
pōlsǝ e.ndystri (Q077p Hoeselt)
|
Hier worden zowel de in Limburg nog verbouwde alsook de oude niet meer verbouwde soorten soorten opgegeven. Bij sommige opgaven is de ouderdom van de plant vermeld. Zo wordt bij de rode ster, de eigenheimer en de paul-krüger opgegeven dat de soorten rond de eerste wereldoorlog werden ingevoerd. Dat geldt ook voor de gelderse muizen, een vroege, langwerpige aardappelsoort, later vooral bekend onder de naam bintje, genoemd naar Bintje Jansma, later mevrouw Bintje Pebesma-Jansma. Van recente datum zijn de alpha en de ijzerster, een naam die volgens Goossenaerts (1956-8, 327) eigenlijk ijselster moet zijn; we vinden beide benamingen ook in ons materiaal. De aardappelteelt strekt zich uit aan beide zijden van de taalgrens. Men vindt dan ook in Waals Haspengouw oude benamingen die kennelijk aan het Limburgs zijn ontleend; zoals er ook vele aardappelbenamingen in Limburg aan het Waals ontleend zijn. Als voorbeeld van deze laatste groep gelden niet alleen het woord patatten of de benaming walen, maar ook marjolaine, alfa en het bargoense pomme. Aan de andere kant, in Hesbaye, vindt men krugers, milords en edouards, bintjes en eigenheimers, magnum bonums en muizen (Zie Warnant 1949, 172-4). Industrie is een verkorting van industrie-aardappel, ook wel fabrieksaardappel genoemd, een soort die, in tegenstelling tot de consumptieaardappel, werd verwerkt tot aardappelmeel. De poolse industrie, na de tweede wereldoorlog ingevoerd, is een verbeterde kweek met aanmerkelijk meer opbrengst dan de vooroorlogse inlandse industrie. De thorbecke is zoɛn inlandse industrie. Candael, in candaelse aardappelen, is een zuidelijke familienaam. Wreed, in wrede schillen en dergelijke, betekent plaatselijk zoveel als ruw, grof, gekerfd. De indeling is geschied naar verwante woordtypen, zonder te letten op daadwerkelijke verschillen in ras en/of verbouwing. De volgende indeling is gebruikt: kleur: blauw - geel - groen - rood - rose - wit; eigenschap: bloem - bol - muis - oog - plat; andere benoemingsmotieven: eersteling - eigenheimer - industrie - milord - diversen. Combinaties van kleur - eigenschap en kleur - andere benoemingsmotieven zijn in de soortnamen mogelijk. In die gevallen is het kernelement bepalend voor de plaats in de indeling. Door middel van het register kan men een andere ordening aan het materiaal geven; zie bij voorbeeld WBD.I, aflevering 8, blz. 1444. [N 12, 1; A 23, 17b; Lu 1, 17b; monogr.; add. uit materiaal van het lemma AARDAPPEL]
I-5
|
| 20320 |
oude man |
gepensioneerde:
gëpensënjèddë (Q077p Hoeselt),
oud mens:
aë mins (Q077p Hoeselt),
oud peetje:
aat péke (Q077p Hoeselt),
oude:
’ aa (Q077p Hoeselt),
oude man:
aë man (Q077p Hoeselt, ...
Q077p Hoeselt),
oude, een ~:
nen aa-ën (Q077p Hoeselt)
|
iemand van oudere leeftijd ( oude man, oude vrouw, oude van dagen) [N 102 (1998)] || oude man [N 102 (1998)] || oude man [ouken, ouderling, oude paai, peke, pee, knar] [N 86 (1981)]
III-2-2, III-3-1
|
| 21763 |
oude mens |
gepensioneerde:
gëpensënjèddë (Q077p Hoeselt, ...
Q077p Hoeselt),
oud mens:
aë mins (Q077p Hoeselt),
oude mens:
aë mins (Q077p Hoeselt)
|
oude man [N 102 (1998)] || oude vrouw [N 102 (1998)]
III-3-1
|
| 20319 |
oude vrouw |
oude:
nën aa-ën (Q077p Hoeselt),
’n aa (Q077p Hoeselt),
oude vrouw:
aë vroo (Q077p Hoeselt, ...
Q077p Hoeselt),
â vrô (Q077p Hoeselt)
|
iemand van oudere leeftijd ( oude man, oude vrouw, oude van dagen) [N 102 (1998)] || oude vrouw [N 102 (1998)] || oude vrouw [kogehel] [N 86 (1981)]
III-2-2, III-3-1
|