| 25249 |
maat, algemeen |
maat:
maawt (P219p Jeuk),
pegel:
peigel (P219p Jeuk)
|
de eenheid waarmee lengten, inhouden etc. worden gemeten, in het algemeen [maat, pegel] [N 91 (1982)]
III-4-4
|
| 25264 |
maatje, maat van 0,1 liter |
bak:
bak (P219p Jeuk),
drupje:
drupke jenever (P219p Jeuk),
maatje:
meutje (P219p Jeuk)
|
de maat die een inhoud aangeeft van 0,1 liter [maatje] [N 91 (1982)]
III-4-4
|
| 31279 |
machinale hamer |
elektrieke pilon:
ēlɛktrikǝ pilǫn (P219p Jeuk),
lochtpilon:
lǫxtpilǫn (P219p Jeuk),
pilon:
pilǫn (P219p Jeuk),
stomphamel:
stumphǭmǝl (P219p Jeuk),
stoompilon:
stūmpilǫn (P219p Jeuk)
|
Hamer, door stoom, perslucht of elektriciteit aangedreven, waarmee zware voorwerpen kunnen worden gesmeed. De machinale hamer wordt doorgaans alleen in fabrieken en grote smederijen gebruikt. Hij bestaat uit een hamergewicht dat tussen loodrechte rails aan een touw of stang is bevestigd en vanaf een bepaalde hoogte naar beneden kan vallen. Wanneer de hamer door stoom wordt aangedreven, spreekt men van een stoomhamer; een hamer op perslucht wordt luchtdrukhamer genoemd. Bij de veerhamer is het hamergewicht aan een bladveer bevestigd om de hamerwerking te verhogen. De veerhamer wordt onder meer gebruikt bij het smeden van spaden en schoppen. [N 33, 70-72; N 33, 76]
II-11
|
| 24879 |
madeliefje |
meihoedje:
-
meehudje (P219p Jeuk),
meihoofdje:
męi̯høtjǝ (P219p Jeuk)
|
Bellis perennis L. Een zeer algemeen voorkomend plantje met losse witte bloempjes, die aan de uiteinden paarsrood kunnen aanlopen, met een geel hartje. Het komt voor in weilanden, op gazons en in bermen en bloeit bijna het hele jaar door, vooral van april tot september. Het varieert in hoogte van 5 tot 15 cm en wordt ook vaak meizoentje genoemd. Door de onzekere etymologie van het woord meizoentje, waarin mei- oorspronkelijk vermoedelijk eerder "weide" dan "mei(maand)" betekent, met zijn vele (volksetymologische) vervormingen, is de onderverdeling van de verschillende typen zeer globaal gehouden. Invoeging van -l- (en -r-) komt voor onder meibloempje en meizoetje; de betrokken varianten staan telkens achteraan in de behandeling van de woordtypen; molenzoetje is echter apart gehouden. [A 17, 1a; A 49B, 1a; L 40, 81; monogr.] || madeliefje [ZND 40 (1942)]
I-5, III-4-3
|
| 17555 |
mager worden |
afvallen:
afvalle (P219p Jeuk),
vermageren:
PLAATS: de informant geeft als kerkdorp Jeuk/Hasselbroek op.
vermagere (P219p Jeuk),
vervallen:
PLAATS: de informant geeft als kerkdorp Jeuk/Hasselbroek op.
vervilt fel (P219p Jeuk)
|
Mager worden: in omvang en gewicht afnemen (afslekkeren, afslanken, krimpen, slinken, vermageren). [N 106 (2001)] || Mager worden: in omvang en gewicht afnemen (afslekkeren, krimpen, slinken). [N 84 (1981)]
III-1-1
|
| 32984 |
mais |
korentje(s)tarwe:
kø̜rkǝtɛrǝf (P219p Jeuk)
|
Zea mays L. Hoogopschietende graansoort met bloeikolven. Vroeger (in Q 14 wordt gepreciseerd: "vóór 1915") alleen als kippevoer bekend; maar de laatste decennia hoe langer hoe meer geteeld als veevoeder. Maïs wordt tegenwoordig op rijen gezet met een afstand van ongeveer 50 cm. Turkentarwe (naar de vreemde herkomst) was de oude en vrij algemene Zuidnederlandse benaming die door het veel kortere maïs verdrongen werd. Het type korentjestarwe, lett. "korreltjes-tarwe", dial. ''kurkentarwe'', is wel een volksetymologie van turkentarwe; in de veelvuldig voorkomende doubletten verschilt alleen de eerste medeklinker. De Vorsense opgave pǝtruk komt uit het Waalse peûs d''trouc'' (pois de Turc), "erwt uit Turkije". Zie afbeelding 1, g.' [N P, 22; JG 1a, 1b; L lijst graangewassen, 4; monogr.; add. uit N 15, 1b]
I-4
|
| 26638 |
malooi |
malooi:
mǝlōj (P219p Jeuk),
zak:
zak (P219p Jeuk)
|
De hoeveelheid graan die men naar de molen brengt en die groot genoeg is om er één of twee keer van te bakken. Zie ook de toelichting bij de lemmata ɛmaalgoedɛ en ɛbakmeelɛ.' [JG 1a; JG 1b; JG 1c; JG 2c; monogr.; N D, 33 add.]
II-3
|
| 21117 |
mals, gezegd van boter |
plat:
plat (P219p Jeuk)
|
mals, goed smeerbaar, gezegd van boter (plat) [N 91 (1982)]
III-2-3
|
| 20205 |
man |
man:
man (P219p Jeuk, ...
P219p Jeuk)
|
man [RND], [RND]
III-3-1
|
| 22012 |
man die de behaalde tijden afleest |
regelaar:
regeleer (P219p Jeuk)
|
de man die de behaalde tijden afleest? [N 93 (1983)]
III-3-2
|