e-WLD begrippen 

 
 
Filteren... plaats=Kortessem

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
krioelen krioelen: kri-joele (Kortessem), wemelen: wiemele (Kortessem) krioelen III-1-2
kroos gergel: gɛlgǝr (Kortessem) De met behulp van de kroosschaaf in de binnenwand van het vat aangebrachte groef, waarin later de bodem wordt aangebracht. Zie ook afb. 222. [N E, 34b; monogr.] II-12
kroosschaaf gergelzaag: gɛlgǝrzāx (Kortessem) In het algemeen de schaaf waarmee de kroos in de binnenwand van het vat wordt aangebracht. Er bestaan verschillende uitvoeringen van de kroosschaaf, maar vaak is hij samengesteld uit een houten blok, dat voorzien is van een drietal beiteltjes die naar de binnenwand van het vat gericht zijn, en een cirkelvormig houten plankje. Wanneer de kuiper het houten plankje in een cirkelvormige beweging over de koppen van de duigen voortbeweegt en tegelijkertijd de schaaf tegen de binnenwand van het vat aandrukt, ontstaat enkele centimeters onder de rand een groef, de kroos. Zie ook afb. 221. Soms wordt in de kroosschaaf in plaats van de drie beiteltjes een stuk zaagblad aangebracht; de woordtypen krooszaag, gergelzaag en groefzaag uit respectievelijk Panningen (L 290), Kortessem (Q 74) en Hasselt (Q 2) duiden waarschijnlijk zoɛn aangepaste schaaf aan.' [N E, 34a; A 32, 5; monogr.] II-12
kropgat hals: hals (Kortessem), krop: krǫp (Kortessem) Het gat dat zich midden in de loper bevindt en waarin het te malen graan loopt. Kweern in het woordtype kweernoog (l 331) verwijst naar de in die plaats gebruikelijke term voor de handmolen. Zie het lemma ɛhandmolenɛ.' [N O, 18o; A 42A, 35; N D, 8; Sche 53; Vds 129; Jan 128; Coe 93; Grof 119; N O, 18h] II-3
krozen gergelen: gɛlgǝrǝ (Kortessem) Met behulp van een kroosschaaf aan de binnenwand van het vat een groef aanbrengen. [N E, 34c] II-12
kruidnagel giroffelnagel: verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  žəroͅfəlniəgəl (Kortessem), gruis-van-nagel: grøͅsvaniəgəl (Kortessem) een kruidnagel (specerij, met een scherpe smaak, in de vorm van een spijker; Fr. clou de girofle) [ZND 01u (1924)] || kruidnagel [ZND B2 (1940sq)] III-2-3
kruidwis kruidwis: De vers geplukte króudwèis werd gewijd op 15 augustus. De samenstelling verschilde van streek tot streek, gewoonlijk was er bij: boerenwormkruid, bijvoet, duizendblad, koninginnekruid en andere veldkruiden met gele bloempjes.  króudwèis (Kortessem) Kruidenwis. III-3-2
kruidwis wijden {ja}: dit gebruik is nog zeer algemeen  / (Kortessem) Bestaat (bestond?) het gebruik op die dag een kruidwis te wijden? [ZND 17 (1935)] III-3-2
kruimel greumel: greumel brood (Kortessem), greumeltje: grøͅməlkə broͅu̯t (Kortessem) kruimel brood [ZND 36 (1941)], [ZND B2 (1940sq)] III-2-3
kruis kruis: krø̜̄.s (Kortessem) Kruising van ruggegraat en achterheupen, uitlopend in de staart en staartwortel. Zie afbeelding 2.31. [JG 1a, 1b; N 8, 13 en 14] I-9