e-WLD trefwoorden 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 1

TrefwoordBegrip: dialectopgave (plaats)Toelichting
kruidwis alsem: ik denk krootwis  krootwis (Vlijtingen), boeket: op 15 aug. gezegend  kruidwis (Venlo), boerenwormkruid:   kroedwès (Echt/Gebroek), kroetwèsj (Stokkem), kroédwêsj (Gronsveld), krutwes (Venlo), krutweš (Echt), kruǝtwøš (Maasmechelen, ... ), krȳtwęš (Eupen), -  kroetwesj (Echt/Gebroek, ... ), kroetwis (Echt/Gebroek, ... ), kroetwösj (Maastricht, ... ), kroêdwösj (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), Additie bij vraag 80 (hemdeknöpke/boerenwormkruid): Samen met bijvoet gevormd tot n bouquet, meegredragen in de processie voor de vruchten der aarde en gezegend noemt men t kroedwis. Bij onweer werd n stukje ervan verbrand.  kroedwis (Horst), Spelling: "fonetisch", alles omgespeld  krutwɛš (Maastricht), Veldeke  kroetwès (Echt/Gebroek), WBD/WLD  krōétwésj (Grevenbicht/Papenhoven, ... ), WLD  kroetwisj plantj (Heythuysen), wordt gezegend 15 Aug. gebruikt als bescherming tegen onweer  kroetwèsj (Maastricht), buskruit:   krūtwisch (Kelmis), donderkruid:   kroe‧twesj (Weert), herik: ?  kroedwès (Maastricht), kamille (alg.):   kroedwès (Maastricht), Gele kamille (Anthemis tinctoria L.)  kroedwis (Velden), Valse kamille (Anthemis arvensis L.) donderkruid*, wilde kamillen, die op O.L.Vr. Hemelvaartsdag (15 Aug.) gewijd worden; bij onweder worden ze verbrand, om het huis tegen het inslaan van den bliksem te vrijwaren.  kroe:dwès (Maastricht), kruidwijding:   kroedwésch (Arcen), kroetwèsch (Urmond), Kruutwis (Blitterswijck), krütwis (Heijen), kruidwis:   (krūtwēš) (Welkenraedt), d`r kroedwösj (Klimmen), d`r kroehd-wusj (Nieuwenhagen), de kroetwis (Velden), enne kroetwisj (Gulpen), kreujwis (Ottersum), kroe.twe:s (Maastricht), kroe.twis (Eijsden, ... ), kroe.twès (Helden/Everlo, ... ), kroe.twés (Wessem), kroe.twésj (Elsloo), kroe.twösj (Heerlerheide, ... ), kroe:twes (Roggel), kroe:twis (Arcen, ... ), kroe:twusj (Voerendaal), kroed wèsj (Maastricht), kroed wêêsj (Meers, ... ), kroedweesj (Valkenburg), kroedwes (Tegelen, ... ), kroedwesch (Berg-en-Terblijt), kroedwis (Terlinden, ... ), kroedwisch (Epen), kroedwusj (Kerkrade, ... ), kroedwès (Baarlo, ... ), kroedwèsch (Genooi/Ohé, ... ), kroedwèsj (Grevenbicht/Papenhoven), kroedwèès (Thorn), kroedwösj (Borgharen, ... ), kroeetwes (Weert), kroehtwusj (Waubach), kroet wis (Sevenum, ... ), kroet wès (Grathem), kroet wósj (Kelmis), kroet wösj (Heerlen), kroet-weejsj (Epen), kroet-wiesj (Maastricht), kroetwaes (Egchel, ... ), kroetwaesj (Gemmenich), kroetwais (Montfort), kroetwechj (Stokkem), kroetwees (Panningen), kroetweesj (Remersdaal), kroetweijs (Maastricht), kroetweis (Venlo), kroetwes (Grubbenvorst, ... ), kroetwesj (Elsloo), kroetweùsj (Sittard), kroetwĕs (Asenray/Maalbroek), kroetwies (Roermond, ... ), kroetwis (America, ... ), kroetwisj (Berg-aan-de-Maas, ... ), kroetwosj (Merkelbeek, ... ), kroetwŏsj (Oirsbeek), kroetwusch (Amstenrade, ... ), Kroetwusch (Meerssen), kroetwusch (Oirsbeek), Kroetwusch (Schaesberg), kroetwusch (Sint-Odiliënberg), kroetwusch = reinvaart, bievoet, hoemelskroed (Bingelrade), kroetwusj (Beesel, ... ), Kroetwusj (Simpelveld), kroetwusj (Swalmen, ... ), kroetwŭsj (Guttecoven), kroetwèjs (Epen), kroetwès (Baexem, ... ), kroetwèsch (Broeksittard), kroetwèsj (Berg-aan-de-Maas, ... ), kroetwèès (Roermond), kroetwèùsj (Posterholt), kroetwés (Eijsden, ... ), kroetwês (Echt/Gebroek, ... ), kroetwòsj (Tegelen), kroetwósj (Geleen), kroetwöjsj (Sittard, ... ), kroetwösch (Bunde, ... ), Kroetwösch (Rimburg), kroetwösj (Amstenrade, ... ), Kroetwösj (Klimmen), kroetwösj (Limbricht, ... ), kroetwùsj (Doenrade), kroetwüsch (Amby), kroētwis (Boekend), krootwès (Eigenbilzen, ... ), kroètwiès (Venlo), kroédwusj (Eygelshoven), kroêdwösj (Mechelen-aan-de-Maas), kroëdwus (Blerick), kroëdwès (Maasbree), kroëtweis (Diepenbeek), krōē.twee.s (Panningen), krōē.tweesj (Sint-Martens-Voeren), krōē.twusj (Waubach), krōē.twés (Heythuysen), krōē:twees (Nederweert), krōēdwes (Sint-Pieter), krōēdwis (Venlo), krōēdwusj (Kerkrade, ... ), krōēdwŭsj (Eys), krōēdwès (Steyl), krōēdwés (Haelen, ... ), krōēdwüsj (Heerlen), krōētwes (Weert), krōētwesj (Susteren), krōētwis (Baexem, ... ), krōētwisj (Mheer, ... ), krōētwusj (Brunssum, ... ), krōētwŭsch (Schimmert), krōētwès (Baexem, ... ), krōētwèsj (Obbicht, ... ), krōētwés (Tungelroy), krōētwösj (Benzenrade, ... ), krŏĕt wèùsj (Heer), krŏĕtwusch (Schimmert), krŏĕtwösj (Nieuwstadt), kru.(j)wis (Gennep), krudwis (Siebengewald), krujwis (Ottersum), krutjwis (Meijel, ... ), krutwis (Blitterswijck, ... ), krutwøͅsj (Sittard), kruudwĕs (Opoeteren), kruudwis (Oirlo, ... ), kruudwös (Bree), kruutwis (Afferden, ... ), kruutwisch (Merselo), kruətwes (Kleine-Spouwen), krūtwes (Venlo), krūtwējsj (Montzen), krūtweͅš (Meeswijk), krŭŭtwis (Oirlo), krôêtwusj (Waubach), krøtjwes (Meijel), krûtwis (Bree), krüdwis (Tienray), Krüdwisch (Afferden), krütwis (Venray), (bestaande uit zuiversknuup, ´´ls, haver, bokkend en ene notentak)  kroetwĕĕs (Maasbree), (de è van vèt).  kroetwès (Ittervoort), (dit zegt men in de dorpen ten zuiden van Roermond).  kroetwösj (Roermond), (e van est Fr.).  kroewtwes (Thorn), (het feest heet: kroet wing).  kroet wösj (Kerkrade), (lange oe).  kroetwusj (Bleijerheide), (lange oe-klank).  krōētwösj (Meerssen), (m.).  krōē.t⁄wès (Linne), (met zon lange oe als Maastrichts).  kroetwosje (Caberg), (mnl.).  krōē.twès (Boukoul), (oew).  kroedwès (Tegelen), (Veldeke 1983).  kruûdwis (Oirlo), krüdwis (Oirlo), (è lijkt heel veel op [E.]).  krōētwès (Maastricht), (éé = kort).  kroetwéés (Stramproy), 1. aels: alsemkruid;  kroetwösj (Sittard), bestaat uit kroetzoat en els  kroetwès (Kessel), Bij zware onweders wierp de huismoeder wat van deze gezegende kruiden in t vuur.  króetwês (Tegelen), Bijj de - ónderkinne de boere de geel knupkes es rijnvare en t gries es buimkeskroed;  kroedwès (Maastricht), Bijos gebreke ze allein boerewèrmkroot vjèr ne krootwès te maoke, de veefteende ogustus wjodde dè gezègend in de kèrk, bij onwèèr wjodde de krootwès verbrand in de stoaf vjèr de lei te beshèrme tjègge de blikseminslaog.  krootwès (Eigenbilzen), De vers geplukte króudwèis werd gewijd op 15 augustus. De samenstelling verschilde van streek tot streek, gewoonlijk was er bij: boerenwormkruid, bijvoet, duizendblad, koninginnekruid en andere veldkruiden met gele bloempjes.  króudwèis (Kortessem), Deze kroetwès werd beschouwd als een symbolische vertegenwoordiging van alle vruchten, planten, enz. van de boeren.  kroetwès (Herten (bij Roermond)), Een boeket kan bevatten: boerewormkruid - els - johanneskruid - klaver - tarwe - rogge - wolbloem en bladeren van een notenboom.  kroèdwis (Venlo), Gewijde kruidenwis werd in de woning of stal opgehangen om onheil af te weren.  kraudwès (Hoeselt), gewoonlijk kroedwech alleen, soms ook bloemen uit den hof zonder juist n bepaalde soort te noemen. Men ziet nog thans veel junkertjes in de garven  kroedwech (Rekem), Het geloof erin dateert wel van vóór-kristelijke tijden.  kroêdwès (Geistingen), Het is een bosje veldvruchten, zoals haver, gerst, koren en soms enige veldkruiden, zoals de grijze aels (alsem), waarbij ook vaak wat fruit was gestopt. Deze króetwès, die beschouwd zou kunnen worden als een symbolische vertegenwoordiging van alle vruchten, planten, enz. van de boer werd op de dag van Maria ten Hemelopneming (15 augustus) ter zegening mee naar de kerk genomen. Op t ogenblik der zegening door de priester, hetgeen vanaf het altaar gebeurde, werden alle króetwèsse hoog opgeheven. Bij zwaar onweer werd deze króetwès of een gedeelte ervan in de kachel gestopt om door dit gezegende kruid blikseminslag te voorkomen.  króetwès (Herten (bij Roermond)), I. (J. Frère, L.V., I, pag. 41-43; Paque, V.V.P., pag. 222-223 s.v. kruidwès), II-.  kraudwès (Tongeren), in dien kroedwusj deed men over enkele jaren nog: ruuksel = een kruid dat veel verspreid was in onze hoven.Na de wijding gebruikte men t zaad van de kruid bij verstopping van de koeien. Men bereidde het op de kachel en gaf het de beesten in den vorm van bollen, op  kroedwusj (Opgrimbie), In inne echte kroetwusch motte vüral zieë:  kroetwusch (Heerlen), In onbruik  krawdwès (Tongeren), kro:twes of iels (artemidio officinalis): alsem  kro:twes (Martenslinde), kr؉twingerdaach (15/8).  krōētwisj (Montzen), Króó.twès, dá wao.r teegen d ó.nwiër.  króó.twès (Zolder), mannelijk  krûtwés (Bree), men gebruikt slechts 1 kruid, zoogenaamd kruiduschel (met geel bolleke) (kroetwèsj)  kroetwèsj (Kessenich), men laat nog n kroetwès wijden  kroetwès (Ophoven), mv. van kroet = krüjjer.  kroedwösj (Klimmen), kroetwösj (Klimmen), NB kroedwien: kruidwijding in de kerk op 15 augustus.  kroedwösj (Uikhoven), NB kroetwieh: kruidenwijding op 15 Aug. O.L.Vrouwendag.  kroetwisj (Heerlen), Note v.d. invuller:  kroetwes (Nunhem), oe als voer (varen).  kroetwis (Sevenum), ook andere bloemen en planten  krīdwəš (Mechelen-aan-de-Maas), Op Slevroûwendäog (15 aug.) wörd de - gewyd en ién vreuger jaore woërd r bié oonwèr verbraand vuur de bliksemiénsjläog te verkoëme.  kroédwêsj (Gronsveld), Opm. bijv. Reinvaart, Boerenwärmkr., Els, Kattestart.  den kroetwösj (Buchten), Opm. deze bestaat uit: dônderpoeze, hagelkr؉t, noteblajer, knuipkes (= wormkruid).  kroetwès (Neeritter), Opm. deze bevatten:  de Kroedwèsj (Obbicht), Opm. dit is de verzamelnaam, welke (kunnen) bestaan uit: appele, pêre, [n›t], haver, eeve (ps. ee ligt tussen ee en ê), reigersknöp. (ps. deels omgespeld volgens Frings).  kroetwis (Sevenum), Opm. dit zijn de êls en allerlei soorten vruchten.  kroetwès (Herten (bij Roermond)), Opm. enkele kruiden zijn: knuipskes, dauakel, roije koal, noote takke, êls.  kroedwès (Horn), Opm. enkele zijn: reinvaart, hommelkroet, eslesie, èls, enz.  Kroetwisch (Montfort), Opm. geliefkoosde plant: Reinvaart.  ⁄ne krōētwösch (Heer), Opm. hiertoe dienen: boerenwormkruid, kattestaart, alsem, rode kool, notebladeren, aspergestengels.  kroetwès (Heel), Opm. men werpt die kruiden bij t terugkeren uit de kerk in de moestuin om deze voor rupsen te vrijwaren. Dit gebeurt niet meer als men de kruiden mee in huis genomen heeft, omdat men oordeelt, dat ze daardoor die kracht verloren hebben.  kroetwösj (Heek), Opm. netals Eng. Å.  kroetweejsj (Mechelen), Opm. plant met gele knoppen; ouls, êls, notebladeren, oossenstert, enz.  kroetwes (Echt/Gebroek), Opm. zo heet de verzamelnaam (de bundel), die kan bestaan uit: reinvaart, hommelsknop, notebladeren, tarwe, aels, vossestaart.  kroetwesj (Dieteren), Opm. zo noemt men het geheel!  kroetwösj (Valkenburg), Opm. zoals: wormkruid en elzekruid (= êls).  kroetwès (Stevensweert), ps. deels omgespeld volgens Frings.  kroed[wøͅsj (Schimmert), krōēt[wø͂ͅsj (Sittard), Reminissentie van het brandoffer aan Thor.  kroedwusch (Valkenburg), Samenstelling: 1. reindersknöp (boerewormkruid 2. appel of peer; 3. haver; 4. koeëlblad (koolblad 5. els (alsum).  krüdwis (Meerlo, ... ), Ss. kroedwèskroed: kruid voor de kroedwès.  kroedwès (Swalmen), Sub oetluchte: Op Maria Lichtmis (2 februari) ging men naar de kerk met een paar kaarsen en die werden gewijd. Ze werden aangestoken als er iemand op sterven lag om hem oet te luchte. De kaarsen stonden vlak naast het ziekbed tijdens het gebed van de omstanders. Tijdens onweer brandde men ook een stukje gewijde kaars, samen met een stukje kroedwusj.  kroedwusj (Brunssum), Sub reenvaart: boerenwormkruid. Reenvaart werd in dr kroedwusj gebruikt. Men plantte het bij dr hóndsjbach tegen de vlooien. Met een aftreksel hiervan wreef men mens en dier in tegen vlooien en luizen. Dit aftreksel gebuikte men ook bij het afleggen van een lieve dode, die werd ingewreven zodat de wormen weg zouden blijven. Reenvaart gebruikte men ook om het eigen gebied af te bakenen.  kroedwusj (Brunssum), Sub reindersknüp: Reindersknüp, weit, haver, ne appel en noteblaer kwame altiéd in de kroedwès.  kroedwès (Baarlo), t Geit hòmmele, haol mich de kroedwès ens om m aan te staeke.  kroedwès (Echt/Gebroek), Ursprünglich verschiedene Feldblumen; heute auch schon Gartenblumen. Unerlässlich ist der Rainfarn, der mundartlich geradezu kru.twi.sj heisst.  kru.twi.sj (Eupen), Veldboeket van rogge, haver, tarwe, gerst, noten, en andere veldvruchten, dat op 15 aug. (Maria ten Hemelopneming: Kroedwien) gezegend werd, en dat men bij onweer in de kachel deed tegen blikseminslag.  kroedwösj, kroedwuisj (Posterholt), Vero.?  krōēdwès (Roermond), verzameling kruiden, gewijd op 15 augustus  krüdwis (Blitterswijck, ... ), verzameling kruiden, gewijd op 15 augustus en bestaand uit: boerenwormkruid, appel of peer, haver, koolblad en alsem  krüdwis (Swolgen), vooral die plant die men ten onzent noemt: krutwoes: vrij hooge bloem met kleine gele bloesems; de wetenschappelijke naam weet ik niet  krutwoes (Rekem), Vroeger werd op 15 augustus (Maria Tenhemelopneming) voor de hoogmis de kruudwis gezegend. Deze bevatte minstens zeven, soms negen soorten, waaronder: het boerenwormkruid (rejndersknöp / rejnvatersknöp een appel en/of peer op een gevorkt takje gestoken; pluim haver, rogge, weit; een blad van kool, biet, kroot; alsemkruid (els duizendblad (Achillea) (hazegaerf saliekruid (zelf). Na de mis ging men naar huis en werd na de thuiskomst het boerenwormkruid opgeborgen om te drogen. Er kon dan later thee van worden getrokken en deze was goed tegen verkoudheid; de appel en/of peer werd direct genuttigd door de mensen; de haver was voor het paard en/of voor de kippen, wanneer deze ziek waren; de bladeren van de gewassen werden bij thuiskomst aan het vee gevoerd, ter voorkoming van ziekten; alsemkruid werd gedroogd en ervan werd thee gezet. Deze was goed vur t zu:vere van t bloe:d; de hazegaerf werd gedroogd en kon daarna verbrand worden, waarvan de as gebruikt werd bij onweer, ter voorkoming van blikseminslag; het saliekruid werd met melk vermengd en als middel tegen de verkoudheid gebruikt.  kruudwis (Venray), Zie kroetwien: [Maria Hemelvaartsdag (15 Augustus). Op dien dag worden vóór de Hoogmis, de ter kerke meegebrachte bundels van bloemen en kruiden (de kroetwösj), als voorbehoedmiddel tegen donder en bliksem, gewijd. Bij onweder worden gedeelten daarvan verbrand].  kroetwösj (Sittard), Zie kru.(j)wis.  kruudwis (Gennep), Zie ook: borewörmkrûd [*]. Een busseltje ruiden met het boerenwormkruid en het welriekende bijvoet of processiekruid.  krûtwis (Bree), Zie Roukens, Wort- und Sachgeographie, I.B: kaart van kruidwis.  krūtwèš (Meeswijk), Óp kroedwingsdaag weëd dr - jezeënd. t Blitst en dondert; don jet - óp t vuur.  kroedwusj (Kerkrade), maretak: (= boerenwormkruid).  kroet wisj (Maastricht), margriet: -  kroedwes (Linne), maria-hemelvaart:   kroedwies (Roermond), marjolein: donderkruid, wilde kamillen*, die op O.L.Vr. Hemelvaartsdag (15 Aug.) gewijd worden; bij onweder worden ze verbrand, om het huis tegen het inslaan van den bliksem te vrijwaren.  kroe:dwès (Maastricht) I-5, III-3-1, III-3-2, III-3-3, III-4-3