| 22580 |
kruidwis |
alsem:
ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van enkele kruiden!
alsam (L327p Beegden),
ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.
alsem (L320p Hunsel),
appeltakken:
appeltakken (L290p Panningen),
bijvoet:
beejvoot (L250p Arcen),
bi-jvoot (L271p Venlo),
bievoot (Q030p Schinveld),
ps. invuller geeft de naam van bepaalde kruiden en niet de verzamelnaam van de gezegende kruiden.
bievoet (L430p Einighausen),
bladeren:
blaar (L249p Grubbenvorst),
boekend:
boekend (L165p Heijen),
toekent (L217p Meerlo),
boerenwormkruid:
boerenwormkruid (L290p Panningen),
ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.
boerenwormkruid (L320p Hunsel),
donderkruid:
Opm. zo noemt men de kruiden zelf!
dònderkroet (Q101p Valkenburg),
donderwis:
soort kruidwis, een bundeltje kruisen, mn "donderkruid"(donderbaard) en huislook ter bescherming tegen de donderaan de huisdeur gehangen.
dóndërwès (Q162p Tongeren),
els:
els (L250p Arcen, ...
L249p Grubbenvorst,
L217p Meerlo,
L217p Meerlo,
L331p Swalmen),
elst (L290p Panningen),
èls (L425p Grevenbicht/Papenhoven),
êls (L385p Sint-Odiliënberg, ...
L215a Wellerlooi),
(en).
els (L271p Venlo),
alsem
els (L215p Blitterswijck),
met lengteteken
èls (L213p Well),
ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van de kruiden zelf.
əls (L323p Buggenum),
ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.
eels (L320p Hunsel),
rendersknupbeejvoot
els. (L248p Lottum),
elsen:
aelse (L288p Nederweert),
aeltse (L289p Weert),
éélse (L288p Nederweert),
komt niet voor. In plaats daarvan: déé.lse (alsem).
éé.lse (L288p Nederweert),
gekruiden:
woei heiten de gekrujen, die gezêgend werre (L216p Oirlo),
haver:
haver (L165p Heijen, ...
L217p Meerlo,
L210p Venray),
haver en ein pêr of appel (L249p Grubbenvorst),
hommelsdoorn:
hommelstuer (Q030p Schinveld),
knopjes:
ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.
knuipkes (L320p Hunsel),
kool:
kool (L165p Heijen),
koren en tarwe:
Opm. zo noemt men de kruiden zelf!
koare en terf (Q101p Valkenburg),
kruidbezem:
krutjbissem (L265p Meijel),
kruidbosje:
nöteblaor, haver, els, wörmzaoitje
kroetbuske (L265p Meijel),
kruiden:
kruuje (L333p Asenray/Maalbroek),
met lengteteken op de a
Hoe häte de kruje, die gezègend werre (L211p Leunen),
kruidenbos:
kruijebos (L355p Peer),
kruidnagelen?:
kroednagele (L270p Tegelen),
kruidwis:
(krūtwēš) (Q278p Welkenraedt),
d`r kroedwösj (Q111p Klimmen),
d`r kroehd-wusj (Q117p Nieuwenhagen),
de kroetwis (L268p Velden),
enne kroetwisj (Q203p Gulpen),
kreujwis (L163p Ottersum),
kroe.twe:s (Q095p Maastricht),
kroe.twis (Q198p Eijsden, ...
L271p Venlo),
kroe.twès (L291p Helden/Everlo, ...
L329p Roermond),
kroe.twés (L375p Wessem),
kroe.twésj (Q017p Elsloo),
kroe.twösj (Q112a Heerlerheide, ...
Q030p Schinveld,
Q020p Sittard),
kroe:twes (L293p Roggel),
kroe:twis (L250p Arcen, ...
L250p Arcen,
L271p Venlo),
kroe:twusj (Q112p Voerendaal),
kroed wèsj (Q095p Maastricht),
kroed wêêsj (Q015a Meers, ...
Q015p Stein),
kroedweesj (Q101p Valkenburg),
kroedwes (L270p Tegelen, ...
L289p Weert),
kroedwesch (Q103p Berg-en-Terblijt),
kroedwis (Q197a Terlinden, ...
L268p Velden,
L271p Venlo),
kroedwisch (Q207p Epen),
kroedwusj (Q121p Kerkrade, ...
Q095p Maastricht,
Q019a Neerbeek,
Q118p Schaesberg,
Q032p Schinnen,
Q197a Terlinden,
Q101p Valkenburg),
kroedwès (L295p Baarlo, ...
L269p Blerick,
L381p Echt/Gebroek,
L320a Ell,
L320a Ell,
L371a Geistingen,
L326p Grathem,
L330p Herten (bij Roermond),
L320b Kelpen,
L377p Maasbracht,
Q095p Maastricht,
L382p Montfort,
L371p Ophoven,
L331p Swalmen,
L270p Tegelen),
kroedwèsch (L380p Genooi/Ohé, ...
L379p Laak),
kroedwèsj (L425p Grevenbicht/Papenhoven),
kroedwèès (L374p Thorn),
kroedwösj (Q096a Borgharen, ...
Q021p Geleen,
Q203p Gulpen,
Q104a Limmel,
Q095p Maastricht,
Q032p Schinnen),
kroeetwes (L289p Weert),
kroehtwusj (Q117a Waubach),
kroet wis (L266p Sevenum, ...
L270p Tegelen),
kroet wès (L326p Grathem),
kroet wósj (Q255p Kelmis),
kroet wösj (Q113p Heerlen),
kroet-weejsj (Q207p Epen),
kroet-wiesj (Q095p Maastricht),
kroetwaes (L290a Egchel, ...
Q187a Heugem,
L288a Ospel),
kroetwaesj (Q251p Gemmenich),
kroetwais (L382p Montfort),
kroetwechj (L423p Stokkem),
kroetwees (L290p Panningen),
kroetweesj (Q248p Remersdaal),
kroetweijs (Q095p Maastricht),
kroetweis (L271p Venlo),
kroetwes (L249p Grubbenvorst, ...
L320c Haler,
L330p Herten (bij Roermond),
Q187a Heugem,
L332p Maasniel,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
L288p Nederweert,
L329p Roermond,
L270p Tegelen,
L289p Weert),
kroetwesj (Q017p Elsloo),
kroetweùsj (Q020p Sittard),
kroetwĕs (L333p Asenray/Maalbroek),
kroetwies (L329p Roermond, ...
L271p Venlo),
kroetwis (L244c America, ...
L295p Baarlo,
L295p Baarlo,
L295p Baarlo,
L324p Baexem,
L297p Belfeld,
L269p Blerick,
L269p Blerick,
L269p Blerick,
L381p Echt/Gebroek,
L290a Egchel,
Q198p Eijsden,
L353p Eksel,
L249p Grubbenvorst,
Q112a Heerlerheide,
L292p Heythuysen,
L246p Horst,
L246p Horst,
L246p Horst,
L246p Horst,
L289b Leuken,
L267p Maasbree,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
L209p Merselo,
L288p Nederweert,
Q198b Oost-Maarland,
Q198b Oost-Maarland,
Q198b Oost-Maarland,
L299p Reuver,
L299p Reuver,
L299p Reuver,
L329p Roermond,
L329p Roermond,
L293p Roggel,
L266p Sevenum,
L266p Sevenum,
L266p Sevenum,
L266p Sevenum,
L318p Stramproy,
L270p Tegelen,
L270p Tegelen,
L268p Velden,
L268p Velden,
L271p Venlo,
L271p Venlo,
L289p Weert,
L289p Weert,
Q104p Wijk,
Q094b Wolder/Oud-Vroenhoven),
kroetwisj (L429a Berg-aan-de-Maas, ...
Q211p Bocholtz,
Q207p Epen,
L425p Grevenbicht/Papenhoven,
Q113p Heerlen,
Q095p Maastricht,
L329p Roermond,
L385p Sint-Odiliënberg,
Q205p Wahlwiller),
kroetwosj (Q034p Merkelbeek, ...
Q036p Nuth/Aalbeek),
kroetwŏsj (Q033p Oirsbeek),
kroetwusch (Q038p Amstenrade, ...
Q203p Gulpen,
Q016p Lutterade,
Q016p Lutterade),
Kroetwusch (Q099p Meerssen),
kroetwusch (Q033p Oirsbeek),
Kroetwusch (Q118p Schaesberg),
kroetwusch (L385p Sint-Odiliënberg),
kroetwusch = reinvaart, bievoet, hoemelskroed (Q029p Bingelrade),
kroetwusj (L300p Beesel, ...
Q211p Bocholtz,
Q021p Geleen,
L429p Guttecoven,
Q113p Heerlen,
Q113p Heerlen,
Q111p Klimmen,
L383p Melick,
L382p Montfort,
Q022p Munstergeleen,
L433p Nieuwstadt,
Q036p Nuth/Aalbeek,
L387p Posterholt,
Q118p Schaesberg,
Q098p Schimmert,
Q032p Schinnen),
Kroetwusj (Q116p Simpelveld),
kroetwusj (L331p Swalmen, ...
Q208p Vijlen,
Q112p Voerendaal),
kroetwŭsj (L429p Guttecoven),
kroetwèjs (Q207p Epen),
kroetwès (L324p Baexem, ...
L327p Beegden,
L323p Buggenum,
L381p Echt/Gebroek,
L328p Heel,
L325p Horn,
L324a Leveroy,
L332p Maasniel,
Q095p Maastricht,
L382p Montfort,
L288p Nederweert,
L381b Pey,
L381b Pey,
L329p Roermond,
L293p Roggel,
Q187p Sint-Pieter,
Q187p Sint-Pieter,
L378p Stevensweert,
L318p Stramproy,
L270p Tegelen,
L374p Thorn,
L318b Tungelroy),
kroetwèsch (L434a Broeksittard),
kroetwèsj (L429a Berg-aan-de-Maas, ...
L425p Grevenbicht/Papenhoven,
Q193p Gronsveld,
Q193p Gronsveld,
Q095p Maastricht,
L373p Roosteren,
Q015p Stein,
L432p Susteren,
Q014p Urmond,
Q014p Urmond),
kroetwèès (L329p Roermond),
kroetwèùsj (L387p Posterholt),
kroetwés (Q198p Eijsden, ...
Q187a Heugem,
L377p Maasbracht,
L296p Steyl,
L270p Tegelen,
L318b Tungelroy,
L289p Weert,
Q094b Wolder/Oud-Vroenhoven),
kroetwês (L381p Echt/Gebroek, ...
L328p Heel,
L321p Neeritter),
kroetwòsj (L270p Tegelen),
kroetwósj (Q021p Geleen),
kroetwöjsj (Q020p Sittard, ...
Q020p Sittard),
kroetwösch (Q096p Bunde, ...
Q017p Elsloo,
Q016p Lutterade),
Kroetwösch (Q117b Rimburg),
kroetwösj (Q038p Amstenrade, ...
Q096a Borgharen,
L428p Born,
L428p Born,
L426p Buchten,
L426p Buchten,
Q096p Bunde,
L381p Echt/Gebroek,
Q119p Eygelshoven,
Q021p Geleen,
Q203p Gulpen,
L429p Guttecoven,
Q113p Heerlen,
Q113p Heerlen,
Q113p Heerlen,
Q112a Heerlerheide,
Q112a Heerlerheide,
L384p Herkenbosch,
L426z Holtum,
L426z Holtum,
Q096b Itteren,
Q121p Kerkrade,
Q111p Klimmen),
Kroetwösj (Q111p Klimmen),
kroetwösj (L434p Limbricht, ...
Q016p Lutterade,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q099p Meerssen,
Q099p Meerssen,
L383p Melick,
Q199p Moelingen,
Q019a Neerbeek,
Q117p Nieuwenhagen,
Q117p Nieuwenhagen,
L427p Obbicht,
L387p Posterholt,
L387p Posterholt,
Q032a Puth,
Q032a Puth,
Q032a Puth,
Q032a Puth,
Q117b Rimburg,
Q098p Schimmert,
Q032p Schinnen,
Q030p Schinveld,
Q195p Sint-Geertruid,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q112z Ten-Esschen/Weustenrade,
Q097p Ulestraten,
Q097p Ulestraten,
Q014p Urmond,
Q101p Valkenburg,
Q101p Valkenburg,
Q101p Valkenburg,
Q101p Valkenburg,
Q101p Valkenburg,
Q101p Valkenburg,
Q101p Valkenburg,
L386p Vlodrop,
Q112p Voerendaal,
Q112p Voerendaal,
Q113c Vrusschemig),
kroetwùsj (Q027p Doenrade),
kroetwüsch (Q102p Amby),
kroētwis (L269b Boekend),
krootwès (Q086p Eigenbilzen, ...
Q086p Eigenbilzen),
kroètwiès (L271p Venlo),
kroédwusj (Q119p Eygelshoven),
kroêdwösj (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
kroëdwus (L269p Blerick),
kroëdwès (L267p Maasbree),
kroëtweis (Q071p Diepenbeek),
krōē.twee.s (L290p Panningen),
krōē.tweesj (Q247p Sint-Martens-Voeren),
krōē.twusj (Q117a Waubach),
krōē.twés (L292p Heythuysen),
krōē:twees (L288p Nederweert),
krōēdwes (Q187p Sint-Pieter),
krōēdwis (L271p Venlo),
krōēdwusj (Q121p Kerkrade, ...
Q112b Ubachsberg),
krōēdwŭsj (Q202p Eys),
krōēdwès (L296p Steyl),
krōēdwés (L322p Haelen, ...
L328p Heel),
krōēdwüsj (Q113p Heerlen),
krōētwes (L289p Weert),
krōētwesj (L432p Susteren),
krōētwis (L324p Baexem, ...
L269p Blerick,
L269p Blerick,
L269b Boekend,
L249p Grubbenvorst,
L246p Horst,
L267p Maasbree,
L290p Panningen,
L271p Venlo,
L271p Venlo,
L271p Venlo,
L289p Weert),
krōētwisj (Q196p Mheer, ...
Q203a Reijmerstok,
Q222p Vaals),
krōētwusj (Q035p Brunssum, ...
Q113p Heerlen,
Q039p Hoensbroek,
Q121p Kerkrade,
Q117p Nieuwenhagen,
Q118p Schaesberg,
Q121b Spekholzerheide),
krōētwŭsch (Q098p Schimmert),
krōētwès (L324p Baexem, ...
L267p Maasbree),
krōētwèsj (L427p Obbicht, ...
Q015p Stein),
krōētwés (L318b Tungelroy),
krōētwösj (Q113b Benzenrade, ...
Q035p Brunssum,
Q096p Bunde,
Q112a Heerlerheide,
Q039p Hoensbroek,
Q111p Klimmen,
Q095p Maastricht,
Q099p Meerssen,
Q034p Merkelbeek,
Q020p Sittard),
krŏĕt wèùsj (Q105p Heer),
krŏĕtwusch (Q098p Schimmert),
krŏĕtwösj (L433p Nieuwstadt),
kru.(j)wis (L164p Gennep),
krudwis (L192a Siebengewald),
krujwis (L163p Ottersum),
krutjwis (L265p Meijel, ...
L265p Meijel),
krutwis (L215p Blitterswijck, ...
L210p Venray),
krutwøͅsj (Q020p Sittard),
kruudwĕs (L415p Opoeteren),
kruudwis (L216p Oirlo, ...
L216a Oostrum),
kruudwös (L360p Bree),
kruutwis (L191p Afferden, ...
L192p Bergen,
L247p Broekhuizen,
L247p Broekhuizen,
L247p Broekhuizen,
L164p Gennep,
L164p Gennep,
L214a Geysteren,
L211p Leunen,
L217p Meerlo,
L159a Middelaar,
L163p Ottersum,
L246a Swolgen,
L245b Tienray,
L210p Venray,
L210p Venray,
L210p Venray,
L210p Venray,
L214p Wanssum,
L214p Wanssum,
L214p Wanssum,
L215a Wellerlooi),
kruutwisch (L209p Merselo),
kruətwes (Q092p Kleine-Spouwen),
krūtwes (L271p Venlo),
krūtwējsj (Q253p Montzen),
krūtweͅš (L424p Meeswijk),
krŭŭtwis (L216p Oirlo),
krôêtwusj (Q117a Waubach),
krøtjwes (L265p Meijel),
krûtwis (L360p Bree),
krüdwis (L245b Tienray),
Krüdwisch (L191p Afferden),
krütwis (L210p Venray),
(bestaande uit zuiversknuup, ´´ls, haver, bokkend en ene notentak)
kroetwĕĕs (L267p Maasbree),
(de è van vèt).
kroetwès (L321a Ittervoort),
(dit zegt men in de dorpen ten zuiden van Roermond).
kroetwösj (L329p Roermond),
(e van est Fr.).
kroewtwes (L374p Thorn),
(het feest heet: kroet wing).
kroet wösj (Q121p Kerkrade),
(lange oe).
kroetwusj (Q121c Bleijerheide),
(lange oe-klank).
krōētwösj (Q099p Meerssen),
(m.).
krōē.t⁄wès (L376p Linne),
(met zon lange oe als Maastrichts).
kroetwosje (Q095a Caberg),
(mnl.).
krōē.twès (L331b Boukoul),
(oew).
kroedwès (L270p Tegelen),
(Veldeke 1983).
kruûdwis (L216p Oirlo),
krüdwis (L216p Oirlo),
(è lijkt heel veel op [E.]).
krōētwès (Q095p Maastricht),
(éé = kort).
kroetwéés (L318p Stramproy),
1. aels: alsemkruid;
kroetwösj (Q020p Sittard),
bestaat uit kroetzoat en els
kroetwès (L298p Kessel),
Bij zware onweders wierp de huismoeder wat van deze gezegende kruiden in t vuur.
króetwês (L270p Tegelen),
Bijj de - ónderkinne de boere de geel knupkes es rijnvare en t gries es buimkeskroed;
kroedwès (Q095p Maastricht),
Bijos gebreke ze allein boerewèrmkroot vjèr ne krootwès te maoke, de veefteende ogustus wjodde dè gezègend in de kèrk, bij onwèèr wjodde de krootwès verbrand in de stoaf vjèr de lei te beshèrme tjègge de blikseminslaog.
krootwès (Q086p Eigenbilzen),
De vers geplukte króudwèis werd gewijd op 15 augustus. De samenstelling verschilde van streek tot streek, gewoonlijk was er bij: boerenwormkruid, bijvoet, duizendblad, koninginnekruid en andere veldkruiden met gele bloempjes.
króudwèis (Q074p Kortessem),
Deze kroetwès werd beschouwd als een symbolische vertegenwoordiging van alle vruchten, planten, enz. van de boeren.
kroetwès (L330p Herten (bij Roermond)),
Een boeket kan bevatten: boerewormkruid - els - johanneskruid - klaver - tarwe - rogge - wolbloem en bladeren van een notenboom.
kroèdwis (L271p Venlo),
Gewijde kruidenwis werd in de woning of stal opgehangen om onheil af te weren.
kraudwès (Q077p Hoeselt),
gewoonlijk kroedwech alleen, soms ook bloemen uit den hof zonder juist n bepaalde soort te noemen. Men ziet nog thans veel junkertjes in de garven
kroedwech (Q012p Rekem),
Het geloof erin dateert wel van vóór-kristelijke tijden.
kroêdwès (L371a Geistingen),
Het is een bosje veldvruchten, zoals haver, gerst, koren en soms enige veldkruiden, zoals de grijze aels (alsem), waarbij ook vaak wat fruit was gestopt. Deze króetwès, die beschouwd zou kunnen worden als een symbolische vertegenwoordiging van alle vruchten, planten, enz. van de boer werd op de dag van Maria ten Hemelopneming (15 augustus) ter zegening mee naar de kerk genomen. Op t ogenblik der zegening door de priester, hetgeen vanaf het altaar gebeurde, werden alle króetwèsse hoog opgeheven. Bij zwaar onweer werd deze króetwès of een gedeelte ervan in de kachel gestopt om door dit gezegende kruid blikseminslag te voorkomen.
króetwès (L330p Herten (bij Roermond)),
I. (J. Frère, L.V., I, pag. 41-43; Paque, V.V.P., pag. 222-223 s.v. kruidwès), II-.
kraudwès (Q162p Tongeren),
in dien kroedwusj deed men over enkele jaren nog: ruuksel = een kruid dat veel verspreid was in onze hoven.Na de wijding gebruikte men t zaad van de kruid bij verstopping van de koeien. Men bereidde het op de kachel en gaf het de beesten in den vorm van bollen, op
kroedwusj (Q010p Opgrimbie),
In inne echte kroetwusch motte vüral zieë:
kroetwusch (Q113p Heerlen),
In onbruik
krawdwès (Q162p Tongeren),
kro:twes of iels (artemidio officinalis): alsem
kro:twes (Q089p Martenslinde),
kr؉twingerdaach (15/8).
krōētwisj (Q253p Montzen),
Króó.twès, dá wao.r teegen d ó.nwiër.
króó.twès (K361p Zolder),
mannelijk
krûtwés (L360p Bree),
men gebruikt slechts 1 kruid, zoogenaamd kruiduschel (met geel bolleke) (kroetwèsj)
kroetwèsj (L370p Kessenich),
men laat nog n kroetwès wijden
kroetwès (L371p Ophoven),
mv. van kroet = krüjjer.
kroedwösj (Q111p Klimmen),
kroetwösj (Q111p Klimmen),
NB kroedwien: kruidwijding in de kerk op 15 augustus.
kroedwösj (Q013p Uikhoven),
NB kroetwieh: kruidenwijding op 15 Aug. O.L.Vrouwendag.
kroetwisj (Q113p Heerlen),
Note v.d. invuller:
kroetwes (L322a Nunhem),
oe als voer (varen).
kroetwis (L266p Sevenum),
ook andere bloemen en planten
krīdwəš (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
Op Slevroûwendäog (15 aug.) wörd de - gewyd en ién vreuger jaore woërd r bié oonwèr verbraand vuur de bliksemiénsjläog te verkoëme.
kroédwêsj (Q193p Gronsveld),
Opm. bijv. Reinvaart, Boerenwärmkr., Els, Kattestart.
den kroetwösj (L426p Buchten),
Opm. deze bestaat uit: dônderpoeze, hagelkr؉t, noteblajer, knuipkes (= wormkruid).
kroetwès (L321p Neeritter),
Opm. deze bevatten:
de Kroedwèsj (L427p Obbicht),
Opm. dit is de verzamelnaam, welke (kunnen) bestaan uit: appele, pêre, [n›t], haver, eeve (ps. ee ligt tussen ee en ê), reigersknöp. (ps. deels omgespeld volgens Frings).
kroetwis (L266p Sevenum),
Opm. dit zijn de êls en allerlei soorten vruchten.
kroetwès (L330p Herten (bij Roermond)),
Opm. enkele kruiden zijn: knuipskes, dauakel, roije koal, noote takke, êls.
kroedwès (L325p Horn),
Opm. enkele zijn: reinvaart, hommelkroet, eslesie, èls, enz.
Kroetwisch (L382p Montfort),
Opm. geliefkoosde plant: Reinvaart.
⁄ne krōētwösch (Q105p Heer),
Opm. hiertoe dienen: boerenwormkruid, kattestaart, alsem, rode kool, notebladeren, aspergestengels.
kroetwès (L328p Heel),
Opm. men werpt die kruiden bij t terugkeren uit de kerk in de moestuin om deze voor rupsen te vrijwaren. Dit gebeurt niet meer als men de kruiden mee in huis genomen heeft, omdat men oordeelt, dat ze daardoor die kracht verloren hebben.
kroetwösj (Q110p Heek),
Opm. netals Eng. Å.
kroetweejsj (Q204a Mechelen),
Opm. plant met gele knoppen; ouls, êls, notebladeren, oossenstert, enz.
kroetwes (L381p Echt/Gebroek),
Opm. zo heet de verzamelnaam (de bundel), die kan bestaan uit: reinvaart, hommelsknop, notebladeren, tarwe, aels, vossestaart.
kroetwesj (L431p Dieteren),
Opm. zo noemt men het geheel!
kroetwösj (Q101p Valkenburg),
Opm. zoals: wormkruid en elzekruid (= êls).
kroetwès (L378p Stevensweert),
ps. deels omgespeld volgens Frings.
kroed[wøͅsj (Q098p Schimmert),
krōēt[wø͂ͅsj (Q020p Sittard),
Reminissentie van het brandoffer aan Thor.
kroedwusch (Q101p Valkenburg),
Samenstelling: 1. reindersknöp (boerewormkruid 2. appel of peer; 3. haver; 4. koeëlblad (koolblad 5. els (alsum).
krüdwis (L217p Meerlo, ...
L214p Wanssum),
Ss. kroedwèskroed: kruid voor de kroedwès.
kroedwès (L331p Swalmen),
Sub oetluchte: Op Maria Lichtmis (2 februari) ging men naar de kerk met een paar kaarsen en die werden gewijd. Ze werden aangestoken als er iemand op sterven lag om hem oet te luchte. De kaarsen stonden vlak naast het ziekbed tijdens het gebed van de omstanders. Tijdens onweer brandde men ook een stukje gewijde kaars, samen met een stukje kroedwusj.
kroedwusj (Q035p Brunssum),
Sub reenvaart: boerenwormkruid. Reenvaart werd in dr kroedwusj gebruikt. Men plantte het bij dr hóndsjbach tegen de vlooien. Met een aftreksel hiervan wreef men mens en dier in tegen vlooien en luizen. Dit aftreksel gebuikte men ook bij het afleggen van een lieve dode, die werd ingewreven zodat de wormen weg zouden blijven. Reenvaart gebruikte men ook om het eigen gebied af te bakenen.
kroedwusj (Q035p Brunssum),
Sub reindersknüp: Reindersknüp, weit, haver, ne appel en noteblaer kwame altiéd in de kroedwès.
kroedwès (L295p Baarlo),
t Geit hòmmele, haol mich de kroedwès ens om m aan te staeke.
kroedwès (L381p Echt/Gebroek),
Ursprünglich verschiedene Feldblumen; heute auch schon Gartenblumen. Unerlässlich ist der Rainfarn, der mundartlich geradezu kru.twi.sj heisst.
kru.twi.sj (Q284p Eupen),
Veldboeket van rogge, haver, tarwe, gerst, noten, en andere veldvruchten, dat op 15 aug. (Maria ten Hemelopneming: Kroedwien) gezegend werd, en dat men bij onweer in de kachel deed tegen blikseminslag.
kroedwösj, kroedwuisj (L387p Posterholt),
Vero.?
krōēdwès (L329p Roermond),
verzameling kruiden, gewijd op 15 augustus
krüdwis (L215p Blitterswijck, ...
L214a Geysteren,
L217p Meerlo,
L245b Tienray,
L214p Wanssum),
verzameling kruiden, gewijd op 15 augustus en bestaand uit: boerenwormkruid, appel of peer, haver, koolblad en alsem
krüdwis (L246a Swolgen),
vooral die plant die men ten onzent noemt: krutwoes: vrij hooge bloem met kleine gele bloesems; de wetenschappelijke naam weet ik niet
krutwoes (Q012p Rekem),
Vroeger werd op 15 augustus (Maria Tenhemelopneming) voor de hoogmis de kruudwis gezegend. Deze bevatte minstens zeven, soms negen soorten, waaronder: het boerenwormkruid (rejndersknöp / rejnvatersknöp een appel en/of peer op een gevorkt takje gestoken; pluim haver, rogge, weit; een blad van kool, biet, kroot; alsemkruid (els duizendblad (Achillea) (hazegaerf saliekruid (zelf). Na de mis ging men naar huis en werd na de thuiskomst het boerenwormkruid opgeborgen om te drogen. Er kon dan later thee van worden getrokken en deze was goed tegen verkoudheid; de appel en/of peer werd direct genuttigd door de mensen; de haver was voor het paard en/of voor de kippen, wanneer deze ziek waren; de bladeren van de gewassen werden bij thuiskomst aan het vee gevoerd, ter voorkoming van ziekten; alsemkruid werd gedroogd en ervan werd thee gezet. Deze was goed vur t zu:vere van t bloe:d; de hazegaerf werd gedroogd en kon daarna verbrand worden, waarvan de as gebruikt werd bij onweer, ter voorkoming van blikseminslag; het saliekruid werd met melk vermengd en als middel tegen de verkoudheid gebruikt.
kruudwis (L210p Venray),
Zie kroetwien: [Maria Hemelvaartsdag (15 Augustus). Op dien dag worden vóór de Hoogmis, de ter kerke meegebrachte bundels van bloemen en kruiden (de kroetwösj), als voorbehoedmiddel tegen donder en bliksem, gewijd. Bij onweder worden gedeelten daarvan verbrand].
kroetwösj (Q020p Sittard),
Zie kru.(j)wis.
kruudwis (L164p Gennep),
Zie ook: borewörmkrûd [*]. Een busseltje ruiden met het boerenwormkruid en het welriekende bijvoet of processiekruid.
krûtwis (L360p Bree),
Zie Roukens, Wort- und Sachgeographie, I.B: kaart van kruidwis.
krūtwèš (L424p Meeswijk),
Óp kroedwingsdaag weëd dr - jezeënd. t Blitst en dondert; don jet - óp t vuur.
kroedwusj (Q121p Kerkrade),
kruidwisbloemetje:
kruudwisbluumke (L165p Heijen),
kruidwisdag:
krōētwisdag (Q118p Schaesberg),
kruiskruid:
kroeskroet (Q094b Wolder/Oud-Vroenhoven),
mangelbladeren:
een paar halmen haver
mangelblôâr (L213p Well),
mangelwortel:
mangelwortel (L249p Grubbenvorst),
mangelwortelenblad:
mangelworteleblad (L217p Meerlo),
mater (lat.):
ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van de kruiden zelf.
moater (L323p Buggenum),
nagelkruidje:
ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.
haachelkrudje (L320p Hunsel),
nootbomenbladeren:
noatboomeblaar (Q030p Schinveld),
noten:
noten
neut (L210p Venray),
notenbladeren:
ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van enkele kruiden!
notenblaren (L327p Beegden),
notentakken:
notentakken (L290p Panningen),
onze-lieve-vrouwekruid:
sèlvrouwekroet (Q094b Wolder/Oud-Vroenhoven),
het gebruikte kruid wordt olv kruid geheeten. De nederlandsche naam is mij onbekend
olv kruid (L355p Peer),
palmtakje:
palmtekske bij ónwei.r (L289p Weert),
peertakken:
peertakken (L290p Panningen),
reindersknop:
reindersknuup (L271p Venlo),
reindersknöp (L249p Grubbenvorst),
rindersknöp (L250p Arcen),
boerenworm kruid
reinderknöp (L215p Blitterswijck),
reinvaan:
reinvaan (L213p Well),
wormkruid
reinvaan (L215a Wellerlooi),
reinvaartsknop:
rijnvaartsknø͂ͅp (L217p Meerlo),
reinvaren:
ps. invuller geeft de naam van bepaalde kruiden en niet de verzamelnaam van de gezegende kruiden.
reinvaren (L430p Einighausen),
sinaasappels:
sinaaappels (L215a Wellerlooi),
sint-janskruid:
ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.
St. janskruid (L320p Hunsel),
sint-luciebladeren:
ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van de kruiden zelf.
Sint Lecīēblajer (L323p Buggenum),
spergus:
ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van de kruiden zelf.
sjperjŭŭs (L323p Buggenum),
spirea (<gr.):
ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.
spirea (L320p Hunsel),
takje van de noteboom:
takje van de noteboom (L215a Wellerlooi),
veldvruchten:
veldvruchten (L215a Wellerlooi),
vossenstaart:
ps. boven de a staat nog een ?; deze combinatieletter is niet te maken, omgespeld is het inderdaad een a.
vossestart (L425p Grevenbicht/Papenhoven),
ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van de kruiden zelf.
vŏĕssesjtĕrt (L323p Buggenum),
ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van enkele kruiden!
vossestaart (L327p Beegden),
vuurkruiden:
ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.
veurkrudje (L320p Hunsel),
wis:
(daarin is: versche haver; boekweit; notenblad met het "wormkruudje"?t eigenlijke kruid.
gen. "wes (L295p Baarlo),
wormbloem:
wormbloom (L331p Swalmen),
wormkruid:
wormkroet (L300p Beesel),
(= achillea).
wil wormkruid (L327p Beegden),
ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van enkele kruiden!
wormkruid (L327p Beegden),
zelf:
met v-tje
zêlf (L213p Well),
salie [cf. WNT zelf (I)]
zelf (L215a Wellerlooi),
{z. toel.}:
een collectief onbekend
z. toel. (Q035p Brunssum)
|
1. Kruidenwis. || 2. Ruiker van boerenwormkruid en ander planten. || [Bundel kruiden]. || [De ter kerke meegebrachte bundels van bloemen en kruiden, als voorbehoedmiddel tegen donder en bliksem]. || [Kruidwis]. || Bestaat (bestond?) het gebruik op die dag een kruidwis te wijden? [ZND 17 (1935)] || Boeket van veldbloemen dat op 15 augustus (Maria Hemelvaart) werd gezegend en diende als afweermiddel tegen natuurkrachten. || Bos kruiden en veldbloemen (spec. wórmblome en aels), gezegend in de kerk en in huis opgehangen ter bescherming tegen onheil (vooral bliksem werd bij onweer gedeeltelijk in de kachel verbrand. || Bos kruiden. || Bos veldbloemen en kruiden. || Bosje kruiden ter wijding, bestaande uit wilde kamillen, donderkruid enz. || Bosje veldvruchten. || Bundel kruiden. || Bundeltje veldkruiden, haver enz. (waarin vaak n appel), die men op t feest van O.L. Vrouw Hemelvaart liet zegenen. || Busseltje boerenwormkruid met bloemen en een "vossenstaart", dat op die dag wordt gewijd en bij onweer in de kachel wordt verbrand. || De bos kruiden die op 15 augustus gewijd werd, de kruidwis [krüdwis, kroetwusj]. [N 96C (1989)] || De bundel bloemen en takken die als amulet in het bovenlicht van de deur wordt gehangen op St. Jan (24 juni) en die daar blijft hangen tot hij vergaan is [St. Jansros]. [N 88 (1982)] || De wès of bundel planten en bloemen die op O.L.Vrouw Hemelvaart (15 augustus) wordt gezegend en die bewaard wordt, vooral om bij hevig onweer stuksgewijze in de stoof verbrand te worden als afweringsmiddel. || donderwis || Een soort kamille. || Gezegend boeket van alle in het wild voorkomende bloemenij. || Hoe heeten de kruiden, die gezegend worden? [SGV (1914)] || Kroedwès*: bos veldkruid (op 15 aug. gewijd) dat gedroogd aan de muur hangt en bij hevig onweer in het vuur wordt geworpen om blikseminslag af te wenden. || Kruidenbundel samengesteld uit variaties van [z. toel.] || Kruidenbundel. || Kruidenwis, kruidenbosje. || Kruidenwis. || kruidwis [N 06 (1960)], [N 06 (1960)] || Kruidwis, z. Kruidenboeket. || Kruidwis. || Kruidwis: Bosje kruiden (alsem, kamille, Sint Janskruid, donderkruid) dat op 15 aug. gewijd wordt en dat de kracht zou bezitten de bliksem af te weren. || Kruidwis; kruidenbundel op O.-L.-V. Hemelvaart (15 aug.) gemaakt ter bescherming tegen onweer. || Op 15 Augustus gewijd wordend kruid en bloemen, dat ter afwering van den bliksem bij onweder in den haard verbrand wordt. || Samengebonden kruiden, gewassen en vruchten. || Verzameling kruiden die gewijd worden op vijftien augustus. || Welke kruiden doet (deed) men in die kruidwis? [ZND 17 (1935)]
III-3-2, III-3-3, III-4-3
|