e-WLD begrippen 

 
 
Filteren... plaats=Kuringen

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
voorwand hoofdbred: hībrīǝ.t (Kuringen), voorhoofdbred: vø̄rhøt˱bręi̯t (Kuringen), voorste hoofdbred: [voorste] hyt˱brēt (Kuringen) De vaste of afneembare voorplank van de kar of wagen. De kar met opkipbare bak heeft meestal een vaste voorwand; bij die met vaste bak kan de voorwand weggenomen worden en vervangen worden door bv. een oogsthek om de laadruimte te vergroten. Dit lemma vertoont een grote gelijkenis met het lemma voor de achterwand. Dat is niet te verwonderen, omdat er betekenisuitbreidingen in de twee richtingen zijn geweest. Ten noorden van de lijn Halen (P 48) - Neeroeteren (L 368) hebben de benamingen voor de achterplank geleidelijk aan ook de betekenis "voorplank" gekregen, omdat de achterplank altijd een apart onderdeel van de kar of de wagen geweest is, terwijl de voorplank alleen maar bij de hoogkar los is en dus een apart onderdeel vormt. Ten zuiden van deze lijn is echter het omgekeerde gebeurd: de achterplank heeft de naam van de voorplank gekregen. Vermoedelijk hadden de karren hier oorspronkelijk helemaal geen achterplank. Toen men nadien de karbak achteraan ook ging afsluiten (om de laadruimte te vergroten), werd daarvoor dan dezelfde naam gebruikt als die van de voorplank, die hier sterk op leek. (Meer hierover is te vinden in Goossens 1963, pag. 54-58). Op de kaart zijn voor Belgisch Limburg alleen de gegevens uit de mondelinge enqu√™te opgenomen. [Meer hierover is te vinden in Goossens 1963, pag. 54-58] I-13
voorwerp waarmee men de laatste haren van het varkenslijf brandt brander: branǝr (Kuringen) Met dit voorwerp brandt men de na het krabben achtergebleven haren af. Het lemma valt uiteen in twee delen: één deel waarin de ouderwetse methoden worden genoemd b.v. stro e.d. en een deel waarin moderner gereedschap is opgenomen b.v. gasbrander. Het branden met stro e.d. kan gebeuren door met een bosje brandend stro over het varkenslijf te strijken, of door een strovuurtje onder het varken te stoken, terwijl het dier is opgehangen. Voor het mes waarmee men de laatste haren van het varkenslijf verwijdert, zie men het lemma ''mes''.' [N 28, 33c; monogr.] II-1
vork fourchette: foͅršeͅtə (Kuringen), verket: fərkeͅt (Kuringen) vork (bij het eten gebruikt) [ZND 16 (1934)] III-2-1
vos, vospaard voes: vus (Kuringen) Licht- of rosbruin paard met witte manen, staart en poten. Onder de vossen zijn er diverse kleurnuanceringen: roodvossen (rode tot dieprode globe), goudvossen, zweetvossen (zwartachtig rood naar geel overhellend en glimmend), lichte vossen (geelbruin tot geelbruin), donkere vossen (van donkerbruin tot zeer donker roodbruin). [JG 1a, 1b; N 8, 63g, 63h en 63j] I-9
vouw vouw: ’n vaach (twie vage) (Kuringen) vouw (twee vouwen) [ZND 08 (1925)] III-1-3
vouwen plooien: Gebruikelijker.  plooi.je (Kuringen), vouwen: Klankwettig [Getelijn].  vage (Kuringen) ik zal het in vieren vouwen [ZND 08 (1925)] III-1-2
vreemde (man) vreemde man: vrimde man (Kuringen) Een vreemde man. [ZND 08 (1925)] III-3-1
vriend kameraad: kaməro.ət (Kuringen) vriend [RND] III-3-1
vroedvrouw wijzevrouw: wéézəvróó (Kuringen) vroedvrouw [ZND 08 (1925)] III-2-2
vroegmis eerste mis: di:stə mis (Kuringen), dieste mis (Kuringen), vroege mis: də vrigəmis (Kuringen) Hoe heet de vroegste mis op zondag? [ZND 38 (1942)] || vroegmis [RND] III-3-3